تفسیر شعر شرح و تفسیر غزل شماره 10 دیوان حافظ شیرازی

[سَنا]

"به نام خداوند شعر و سخن
نخستین سخن در همه انجمن"​

​

شاعر : شمس الدین محمد حافظ شیرازی​

کتاب : دیوان اشعار​

قالب شعر : غزل​

آدرس شعر : دیوان اشعار حافظ شیرازی غزل شماره 10​

 

[سَنا]

دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما / چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما​

ما مریدان روی سوی قبله چون آریم چون / روی سوی خانه خمار دارد پیر ما​

در خرابات طریقت ما به هم منزل شویم / کاین چنین رفتست در عهد ازل تقدیر ما​

عقل اگر داند که دل در بند زلفش چون خوشست / عاقلان دیوانه گردند از پی زنجیر ما​

روی خوبت آیتی از لطف بر ما کشف کرد / زان زمان جز لطف و خوبی نیست در تفسیر ما​

با دل سنگینت آیا هیچ درگیرد شبی / آه آتش ناک و سوز سینه شبگیر ما​

تیر آه ما ز گردون بگذرد حافظ خموش / رحم کن بر جان خود پرهیز کن از تیر ما​

 

[سَنا]

دوش از مسجد سوی میخانه آمد پیر ما / چیست یاران طریقت بعد از این تدبیر ما​

از قول مریدان : دیشب پیر ما از مکه به شهر قیصریه آمد ( اهل شهر قیصریه تمام کافرند ) پس شیخ ما به میان کفار آمد و مراد از میخانه همین است . ای یاران طریقت حالا چاره ما چیست

دوش = در لغت به معنی دیشب ولی در اینجا سابق و گذشته معنی می دهد
مسجد = در اینجا مراد مکه است

*سه بیت این غزل به قصه شیخ صنعان یعنی عبدالرزاق یمنی تلمیح است در شرح قصه شیخ مذکور به زبان ترکی کتابی نوشته شده ولی در زبان فارسی فقط شیخ عطار در کتاب منطق الطیر خود در باره شیخ صنعان داستانی مفصل به رشته نظم درآورده است . خواجه حافظ غیر از این...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

ما مریدان روی سوی قبله چون آریم چون / روی سوی خانه خمار دارد پیر ما​

مریدان شیخ صنعان با هم مشاوره می کنند که پیر ما عاشق دختر ترسا گشت و باده نوشید و انواع منهیات را مرتکب شد و بلکه به قول شیخ عطار کافر شد پس از این به بعد حال ما چطور خواهد شد . بعضی از مریدان گفتند که برگردیم به مکه ولی بعضی گفتند : « ما مریدان روی سوی کعبه چون آریم چون ، روی سوی خانه خمار دارد پیر ما » و گفتند که پیر ما مرتکب فسق و فجور شده است و حتما در این کار یک حکمت است پس باید صبر کرد تا حق تعالی چه کند

 

[سَنا]

در خرابات طریقت ما به هم منزل شویم / کاین چنین رفتست در عهد ازل تقدیر ما​

در میخانه کافران ما هم با پیرمان هم منزل شویم . زیرا در روز ازل قضا و قدر ما اینطور واقع شده است . سه بیت اخیر تلمیح به قصه مذکور است

خرابات = میخانه
مغان = مطلقا به معنی کافران
خرابات مغان = میخانه کافران

 

[سَنا]

عقل اگر داند که دل در بند زلفش چون خوشست / عاقلان دیوانه گردند از پی زنجیر ما​

اگر معلوم عقل می شد که دل در زلف جانانه چه ذوق و صفایی دارد . عقلا تماما دیوانه می شدند . یعنی خود را به دیوانگی می زدند یا تظاهر به دیوانگی می کردند برای اینکه به زیر زنجیری که دل گرفتار آن است بروند .

 

[سَنا]

روی خوبت آیتی از لطف بر ما کشف کرد / زان زمان جز لطف و خوبی نیست در تفسیر ما​

روی زیبای تو برای ما از لطف و لطافت یک آیت یعنی یک علامت فتح و کشف کرد . از آن جهت است که در تفسیر ما جز لطف و خوبی چیز دیگر نیست .

حاصل معنی : هر چه تا کنون از تو دیده ام سراسر لطف بوده و خوبی و غیر این چیز دیگری نبوده . یعنی سراسر لطف و احسان بوده پس همین است که هر سخن ما لطف است و خوب .

 

[سَنا]

با دل سنگینت آیا هیچ درگیرد شبی / آه آتش ناک و سوز سینه شبگیر ما ​

آیا آه سوزناک همچون آتش و سوز و گداز ناله سحرگاه ما شبی بر دل سنگین تو اثر خواهد کرد

شبگیر = واقعه ای که در شب اتفاق می افتد

 

[سَنا]

تیر آه ما ز گردون بگذرد حافظ خموش / رحم کن بر جان خود پرهیز کن از تیر ما​

ای حافظ ، تیر آه ما از فلک می گذرد . ما را با فریاد و فغان خود رنجیده مکن و بر خود رحم کن و از تیر آه ما حذر کن وگرنه تو را نابود می کند