جاوا اسکریپت غیر فعال است برای تجربه بهتر، قبل از ادامه، جاوا اسکریپت را در مرورگر خود فعال کنید.

بزرگان تاریخ خشایار شاه یکم

•HOORYA• · 2020-10-01T13:01:04+00:00

خَشایارشا یکم، (به پارسی باستان:)، یا خَشایارشای بزرگ،[۲] فرنامیده به شاه شاهان پسر داریوش بزرگ و آتوسا دختر کوروش بزرگ، پنجمین پادشاه هخامنشی در سالهای ۴۸۵ تا ۴۶۵ پیش از میلاد است. داریوش بزرگ پسران بسیاری داشت که بزرگترین آنها آرتابرزن بود، ولی داریوش خشایارشا را که بزرگترین فرزند آتوسا دختر کوروش بود به جانشینی برگزید. خشایارشا در سال ۴۸۶ پیش از میلاد در سی و چهار سالگی پس از مرگ پدر به پادشاهی رسید.[۳] خشایارشا بر کشوری فرمان میراند که بزرگترین شاهنشاهی تاریخ جهان از نگر درصد مردمانی که در آن میزیستهاند است. ۴۴ درصد مردمان جهان در این گستره زندگی میکردهاند.[۴] نام خشایارشا از دو بخش «خشای» به معنای «فرمانروا» و «آرشا» بهمعنای «قهرمان، مرد» پدید آمدهاست.[۵] معنای این نام میتواند «کسی که در میان شاهان پهلوان است»[۶] یا فرمانروای قهرمانان باشد.[۷] خشایار (اگزرسس) یعنی آنکه در راستی سلطنت میکند و وقتی که به سمت ولایتعهدی منسوب شد این لقب را بر او نهادند.[۸] منبعشناسی برای زندگانی خشایارشا[ویرایش متنی] نوشتار اصلی: منبعشناسی تاریخ ماد و هخامنشی نوشتههای هرودوت از بنمایههای زندگانی خشایارشااست. نوشتههای هرودوت ۹ پوشینه (جلد) است و هر پوشینه را ویژهٔ یکی از خدایان تاریخ، (خنیاگری، خندانندگی (طنز)، سوگ، پایکوبی، چکامه، ستارگان و گفتار) ساختهاست. بنمایههای هرودت برای نگارش کتابهایش نوشتههای گاهنگاران و گزارشهای گفتاری و رویدادهایی را که خود به چشم دیده هستند. از گاهنگارانی که از نوشتههایشان وام گرفته میتوان هکاته را نام برد؛ ولی مهمترین بنمایههایش، خودش و بازگفتهایی هستند که راسته یا ناراسته از دیگران شنیدهاست.[۹] بهراستی هر جا که هرودوت بازگوی گزارشهای آگاهانه و درست بوده، نوشتههایش نیز با یافتههای تازه و دپههای (سندهای) باستانشناسی هماهنگ است.[۱۰] با این همه، گرچه هرودت امانت داشته و دادمند بوده، دادههایش از غرضورزی تاریخگزارانی که او بازگوکنندهشان است تهی نیست.[۱۱] همچنین گرچه هرودوت به بنمایههای پرشماری دسترسی داشته، تنها بنمایههایی را که از نگر او راستتر مینموده یاد کردهاست؛ بنابراین باور کورکورانه به برداشتهای تاریخی هرودت شایسته نیست.[۱۲] گاهنگاران امروزی بر این باورند که هرودوت همواره پرسمانهای برجسته تاریخی را با افسانهپردازی آمیختهاست. هرودوت زمان کودکی و بالندگی کوروش بزرگ را بر پایهٔ افسانههای تودگانه (عامیانه) و ناراستینه بازمیگوید. دربارهٔ زندگی کوروش او سه بازگفت دارد: از آگاهان پارسی، ژوستین و نیکلای دمشقی برگرفته از کتزیاس. ولی همهٔ این بازگفتها بیگمان زاییده خواستههای سیاسی و تبلیغی است.[۱۳] در جای دیگر، هرودوت به نخستین آشنایی پارسیان با یونان، از راه پزشک دربار داریوش، دموکدس، میپردازد؛ ولی این بازگفت نیز با افسانههایی ناهمساز با نگاه تاریخنگاران امروزین درآمیخته است. افزون بر این هرودوت بارها گاهدادها (تاریخ رویدادها) و زمانبندیها را درست یاد نکردهاست.[۱۴] رویدادگزاران تاریخ هخامنشیان نیز گاه چنین غرضورزیهایی را برای هرودت برشمردهاند. برای نمونه، برداشتها و اندریافتهای هرودوت از سرآغاز هخامنشیان درست نیست. او بر پایهٔ رویدادها و شنیدههایش، کشورگشاییهای کوروش بزرگ را شبیخونهای چادرنشینانی برای چپاول و دستبرد به سرزمینهای دیگر یاد میکند. همچنین پیروزی بر مادها را از سر بختیاری و برآمده از دشمنیاریهای (خ**یا*نت) پیرامونیان آستیاگ دانستهاست. گواههای تاریخی بسیاری نشان از نادرستی برخی از گزارشهای هرودت دارد. برای نمونه، دپههای بابلی و گزارشهای گزنفون. گزنفون بهسازیهای جنگی و لشکری گستردهای را برای پارسها برمیشمرد: ساماندهی فرماندهی سپاه بر پایه سازمان دههزار تنی، سازوبرگ دادن به نیروی سواره و ارابهسواران. با چنین سازماندهی جنگی نمیتوان دیدگاه هرودوت را در زمینهٔ پیروزی کوروش بر مادها و چادرنشین بودن پارسها پذیرفت. با این همه شگفتا که بسیاری بر هرودوت به انگ هوادارای از خاوریان و از آسیاییها (بربرها) بر وی حمله کرده اند، چه در روزگار باستان و چه در روزگار نوین.[۱۵] گروهی وی را افسانهپرداز و داستانساز خواندهاند، از این میان پلوتارک، گاهنگار سدهٔ نخست میلادی، کتابی با نام غرضورزی هرودوت نوشتهاست. سالشمار[ویرایش متنی] سنگ نگاره خشایارشا بر فراز آرامگاه شاهی در نقش رستم ۴۸۶ پ.م.: پس از مرگ داریوش، فرزندش خشایارشای یکم بر تخت شاهی نشست.[۳] ۴۸۵ پ.م.: خشایارشا شورش مصر را سرکوب کرد و برادرش هخامنش را بر استانداری (ساتراپی) مصر گمارد.[۳] ۴۸۴ پ.م.: خشایارشا در سرکوب شورش بابل، سنگربندیهای پدافندی آنجا و تندیس خدای مردوخ را ویران کرد.[۳] ۴۸۰ پ.م.: ارتش هخامنشی به یونان یورش برد و در شهر آتن رژه رفت ولی ناوگان دریای هخامنشی در نبرد سالامیس شکست خورد و سرانجام یورشهای ایران در این سال پایان پذیرفت.[۳] ۴۷۹ پ.م.: در جنگ پلاته ایران از یونان شکست خورد.[۳] ۴۶۵ پ.م.: یکی از رایزنان (پاسداران) خشایارشا به نام اردوان، خشایارشا را کشت.[۳] ۴۶۵ پ.م.: اردشیر یکم پس از کشته شدن پدرش خشایارشا و برادرش داریوش، که جانشین بودنش روا بود، بر تخت شاهی نشست.[۳] خشایارشا در عهد عتیق[ویرایش متنی] نوشتار اصلی: اخشورش عهد عتیق از اشونسکهای (کتابهای مقدس) یهودیان است. کتاب استر پنجمین بخش از تخش یا همان عهد عتیق است. نسک استر به شهبانو شدن دختری یهودی به نام استر میپردازد. همانا استر همسر یهودی اخشورش، پادشاه پارس است و بسیاری اخشورش را همان خشایارشا میدانند. استر جایگزین شهبانوی وَشتی شدهاست تا یهودیان در ایران را از برنامههایهامان بدنهاد برهاند. هامان وزیر اخشورش فرمان کشتار یهودیان را دادهاست و این شهبانو میکوشد تا از کشتار یهودیان پیشگیری کند. تلاش او با شکستن فرمان کشتار یهودیان به بار مینشیند. همچنینهامان به دار آویخته میشود (هر ساله جشن پوریم به یادآوری این رهایی برگزار میشود).[۱۶] دیدگاههای نادرستی اشونسک استر[ویرایش متنی] بسیاری از پژوهندگان داستان استر را یک داستان افسانهآمیز که از افسانههای آشوری برگرفته شدهاست، میدانند.[۱۷] این داستان تنها در بنمایههای یهودی آمدهاست و نشانی از آن در گفته تاریخنگاران یونانی و نشانههای به جا مانده از هخامنشیان نیست. همچنین برخی از گاهنگاران یونانی پامی فشرند که خشایارشا تنها یک شهبانو به نام آمستریس داشتهاست. آمستریس به سال پیری رسیدهاست و از این رو جایگزینی شهبانو در زمان خشایارشا رخ ندادهاست.[۱۸] افزون بر این، نام همسر خشایارشا به گواه هرودوت، آمستریس دختر اتانس بوده ولی هیچ نشانی از وشتی یا استر در تاریخ هرودوت نیست.[۱۹] همچنین، در نسک استر اخشورش (خشایارشا) بر بیش از ۱۲۷ استان از هند تا حبشه فرمان میراند و باژ بر زمین و کرانهٔ دریا مینهد؛ ولیک هیچ سخنی از یورش ناکام به یونان و گسترش پارسه نشدهاست. پافشاری نویسنده نسک استر بر ۱۲۷ استان شاهنشاهی ایران[۲۰] با راستینگی تاریخی بیست شهربانی ناسازگار است. همچنین، بیشتر نامهایی که در این نسک آمده، نامهای سامی و عبری و نه نامهای ایرانیاند. این ناسازگاریها گویا از روی ناآگاهی نویسنده از تاریخ ایران بودهاست. به گفته مککولوگ شاید اندکی راستی در پشت داستان استر باشد ولی نسک در دیسهٔ کنونیاش دارای کژیها و دوگانگیهایی است. از این روی باید نسک را افسانهای تاریخی و نه گزارشی تاریخی برشمرد. مهمترین دلیلی که پژوهشگران بر بیپشتوانگی گزارش اشونسک استر دربارهٔ همسری خشایارشا به آن دست مییازند، این گفتهٔ هرودوت (۷٫۶۱) است که شهبانو خشایارشا آمستریس بود نه وَشتیِ اشونسک استر (استر، ۹:۱). آمستریس زنی بیاندازه نیرومند و کینهتوز و با نفوذ بود. داستان واکنشش به دل باختن خشایارشا به دختری دیگر این کینهجویش را به خوبی نشان میدهد. دلباختگی خشایارشا در زمان بودن او در سارد هنگام لشکرکشی به یونان روی داد. خشایارشا نخست دل دادهٔ زن برادر خود ماسیست شد (نیاز به منبع دارد)؛ ولیک چون از او پاسخ نه شنید با دختر او آرتائونته نرد دل باخت (نیاز به منبع دارد). پادشاه به این زن جامهای را بخشید که آمستریس بافته بود. آمستریس از این دلباختگی آگاه و سخت خشمگین شد. آیین باستانی بایسته میکرد که شهریار هر درخواستی را که در یک مهمانی پادشاهی از او میشد برآورده میکرد؛ از این رو آمستریس تا بزم زادروز شاه دست نگه داشت تا کینهاش را در این مهمانی بتوزد. آمستریس نیز درخواست کشتن مادر آرتائونته را کرد. خشایارشا نیز ناگزیر به خواستهٔ همسرش گردن نهاد. آمستریس دستور داد تا مادر آرتائونته را تکهتکه کنند (نیاز به منبع دارد). دیدگاههای درستی اشونسک استر[ویرایش متنی] با این همه، برخی از پژوهندگان هماهنگیهایی را میان اشونسک استر و گزارشهای تاریخی مییابند. از این میان استافورد رایت و ویلیام شِی میگویند که با پذیرفتن برخی ویرایشها میتوان وَشتی را با آمستریس یکی دانست.][۲۱][۲۲][۲۳ شِی میکوشد تا نشان دهد که هماهنگیهایی میان اشونسک و گزارشهای تاریخی هست و آن را با رد دیدگاههای دیگران در نادرستی اشونسک همراه میسازد. از این میان، از دلیلهایی که برای نادرست بودن اشونسک استر میآورند آن است که چون که آمستریس / وَشتی پس از دست یافتن پسرش اردشیر اول به تاج و تخت در سال ۴۶۴ پ. م، فرمان و خواست خود را میرانده، استر نمیتوانسته شهبانو شود. شِی در این باره یک گاهنگاری ساخته تا نشان دهد میتوان این دلیل را رد کرد. در گاهنامه او شکافی در رویدادهای اشونسک استر میان سال سوم (استر، ۳:۱) و سال هفتم (استر، ۱۶:۲) هست. این شکاف درست هماهنگ است با نبود خشایارشا به دلیل لشکرکشیاش به یونان از سال ۴۸۰ تا ۴۷۹ پ.م. او میگوید: «در اصل هرودوت روایت خود دربارهٔ سلطنت خشایارشا در این برهه را (سال ۴۷۹ پ. م) پس از شرح آن رویدادهایی به پایان میرساند که در سال هفتم سلطنت متعاقب بازگشت شاه از لشکرکشی یونان اتفاق افتادند؛ بنابراین، این گفته که آمستریس بین سالهای هفتم تا دوازدهم سلطنت ملکهٔ خشایارشا بوده، اغراقآمیز است، چرا که ما تا زمانی که پسرش اردشیر اول بر تخت پادشاهی ایران نشست هیچ آگاهی دیگری از او نداریم. با توجه به سکوت منابع، هیچ مدرک مشخصی وجود ندارد که نشان دهد آیا آمستریس از سال هفتم سلطنت خشایارشا تا پایان سلطنت او همسر اصلی اش بهشمار میرفته یا نه.».[۲۴] از سوی دیگر، اشونسک تنها کاستهشدن جایگاه وَشتی را در پردهسرا میگزارد و نه کشته شدن یا جداییاش از پادشاه. شِی میگوید که اگر کنش سنگدلانهٔ آمستریس / وَشتی درست باشد و پس از بازگشت خشایارشا از باختر در شوش رخ داده باشد، شاه انگیزهٔ بیشتری در گزیدن همسری دیگر داشتهاست. از دیگر گواههایی که به درستی استر میآورند، سخن کلاینز دربارهٔ زمان پیری آمسترس است. او برداشت رایت از سرنگونی و همراهی (آمستریس/ وشتی) را نادرست میانگارد. رایت میگوید: «دشواری دیدگاه رایت این است که (آمستریس/ وشتی) که در استر در سال سوم پادشاهی خشایارشا (۴۸۳/۴) سرنگون شد، بر اساس گفتهٔ هرودوت دست کم در بخشی از مبارزهٔ خشایارشا علیه یونان (۴۸۱–۴۷۹ پ. م) همراه اوست.»[۲۵] او گوید که نباید وَشتی و آمستریس را یکی شمرد. همچنین در رد همراهی آمستریس با خشایارشا به گفتهٔ هرودت دست مییازد. هرودت میگوید که آمستریس یک بار به اندازه شمار پسران و دخترانی که در کنار رود اسرومون در تراس به خاک سپرده شده بودند، پارسی به خاک سپرد. برخی چنین برداشت کردهاند که این خاکسپاری نشان از همراهی آمستریس با خشایارشا در لشکرکشیها بودهاست؛ ولی شِی میگوید که این برداشت درست نیست. هرودوت نمیگوید که آمستریس همراه خشایارشا بود؛ او به روشنی میگوید که این رویداد هنگامی که آمستریس «رو به پیری» بود رخ دادهاست.[۲۶] افزون بر آنچه گفته شد، پژوهندگان هماهنگیهایی دیگری نیز میان اشونسک استر و گزارشهای هرودت مییابند. برای نمونه، بر پایهٔ نوشتهٔ آندره باروک[۲۷] و مور[۲۸] اَخشورُش در استر را با آنکه هرودوت گزارش میدهد یکسان میدانند. باروک میگوید آخشورش که در استر آمدهاست «بهطور کامل با خشایارشایی که از طریق هرودوت میشناسیم مطابقت دارد.» مور در این باره میگوید: «بیش تر آنچه نویسندهٔ استر دربارهٔ خشایارشا میگوید به گونهای نسبتاً دقیق بر آنچه این نویسندهٔ یونان باستان میبایست دربارهٔ چنین چیزهایی میگفتهاست، مطابقت دارد.» از دیگر نمونههایی که اخشورش گزارده شده در اشو نسک استر یکسان میداند نگارهٔ شناختهشدهٔ استر در کنیسهٔ دورااروپوس است. این نگاره اخشورش را با شلوار پارتی نشسته بر تخت پادشاهی نشان میدهد. دالیا لویت-تاویل میگوید: «در نتیجه، نظر ما این است که صحنهٔ نشستن اَخشورُش بر تاج و تخت نماد حقالهی و مشروع شاه ایران برای پادشاهی است، چنانکه نقش او به عنوان حامی قانون و عدالت مروج چنین حقی است.»[۲۹] منبع: ویکی پدیا

نویسنده موضوع •HOORYA•
تاریخ شروع 1/10/20
پاسخ‌ها 0
بازدیدها 324
کاربران تگ شده هیچ

•HOORYA•

کاربر فعال

سطح

1/10/20

نویسنده موضوع
#1

خَشایارشا یکم، (به پارسی باستان:

[IMG...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

امضا : •HOORYA•

شما برای پاسخ‌دادن باید به انجمن ورود کنید.

موضوعات مشابه

بزرگان تاریخ خشایار شای بزرگ

پاسخ‌ها: 1

بازدیدها: 599

18/7/19

Minaa

بزرگان تاریخ شاه طهماسب یکم

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 151

9/7/24

Ray._.M0n

بزرگان تاریخ منوچهر شاه ایران

پاسخ‌ها: 4

بازدیدها: 224

21/5/24

فاطمه آماده

بزرگان تاریخ شاه سلطان حسین

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 203

8/12/23

ستآیش

بزرگان تاریخ الیزابت وودویل، بیوه‌ایی که با شاه ازدواج کرد

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 312

15/3/23

Aisane1

اشتراک گذاری

فیسبوک X Bluesky LinkedIn Reddit Pinterest Tumblr WhatsApp ایمیل پیوند

سلام! جهت عضویت در انجمن یک رمان کافی است بر روی ثبت نام کلیک کنید.

عقب

بالا