تاریخ ایران دکترین شاه عباس در خلیج فارس

[Elka Shine]

آزادسازی هرموز از چنگ پرتغالی ها شاید مهم ترین رویداد تاریخی در پیوند با تاریخ خلیج فارس است که در دوره ی صفویه و به طور مشخص در روزگار شاه عباس یکم رخ داد. از این رو مورخان و پژوهشگران آن را به عنوان نقطه ی عطفی در تاریخ تحولات خلیج فارس می شناسند. اما باید توجه داشت که از آغاز فرمانروایی شاه عباس ( 996 هـ ق/1558م ) تا گشایش هرموز ( 1031هـ ق/1662م ) بیش از سه دهه سپری شد.

بررسی تکاپوهای شاه ایران در پیوند با خلیج فارس، در این سه دهه، می تواند نقش دولت ایران را در خلیج فارس روشن تر سازد. آزادسازی هرموز و چیرگیِ کامل بر خلیج فارس در ادامه ی تکاپوهای نظامی شاه عباس بود که از مدت ها پیش با تصرف سرزمین های...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Elka Shine]

خدمات تجاری

ساخت کاروانسراها، راه ها و برقراری امنیت در مسیرهای کاروانی از خدمات ماندگار و شایسته ی شاه عباس بود. او بعد از ناامنی دوره ی پدرش به سرعت قانون، نظم و امنیت را به جاده ها بازگرداند 10). )

کار ساختمان کاروانسراها با سرعت شگفت انگیزی آغاز گردید و دیری نگذشت که کاروانسراهای نوبنیاد به صورت شبکه ی منظمی تمام مراکز فعالیت بازرگانان را به یکدیگر پیوند داد. این کاروانسراها در اندک مدتی طرف توجه سوداگران و مسافران قرار گرفت. کاروانسراهای شاه عباس به مراتب وسیع تر و مجلل تر از کاروانسراهایی بود که تا آن زمان درایران ساخته شده بود (11). دلاواله درباره ی کاروانسرایی به نام « سیاه کوه » (12) که در سال 1028 هـ ق/1618 م در آنجا اقامت گزیده بود، توضیحاتی می دهد که نمایانگر توجه دقیق شاه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Elka Shine]

شاه عباس در پاسخ اظهار می دارد:

« آنچه در باب تجارت ابریشم نوشته شد، بعد از این از ولایت عجم ابریشم به حلب (61) نبرند و به هرموز آورده و در آنجا بفروشند و دوستی که فرنگیه با رومیان به جهت آمد و شد حلب و بردن ابریشم اظهار می نمایند برطرف شود. بسیار خوب است چه بهتر از این که ابریشم عجم به هرموز آورند و تجار فرنگ امتعه و اجناس فرنگ به هرموز آورده بفروشند و در عوض ابریشم ببرند. انشاء الله تعالی بعد از این مقرر فرماییم که تجار عجم به هرموز آورده بفروشند. ایشان نیز مقرر دارند که در هرموز با سوداگران سلوک خوب کرده خرج زیادتی نگیرند که باعث رغبت سوداگر شود و هرگاه سوداگر بشنود که خرج کمتر است و صرفه درآوردن هرموز است جهت فایده ی خود به هرموز می آورند » 62). )

از فحوای نامه ی شرلی به شاه عباس...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Elka Shine]

اوضاع آشفته ی خلیج فارس و دریای هند موجب شد دولت اسپانیا سفیر دیگری به ایران بفرستد تا به آشفتگی های موجود سر و سامانی دهد (82). این گروه سیاسی برخلاف گذشته به وسیله ی یک نجیب زاده سرپرستی می شد زیرا شاه عباس از پادشاه اسپانیا خواسته بود نجیب زاده ای محترم را به سفارت بفرستد. او معتقد بود چنین نجیب زاده ای منافع پادشاه اسپانیا را بهتر حفظ می کند (83). بنابراین دن گارسیا دسیلوا فیگوئرا (84) از خاندان سرشناس فریا (85) به ایران رهسپار شد. او در رمضان یا شوال 1023 هـ ق/اکتبر 1614 م به گوا رسید. اگرچه در رگ های این نجیب زاده تا اندازه ای خون پرتغالی جریان داشت، مقامات پرتغالی گوا که در باطن از حکومت اسپانیا ناراضی بودند مدت سه سال او را معطل کردند تا اینکه سرانجام در ربیع الاول 1026هـ ق/فوریه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Elka Shine]

تکاپوهای نظامی

در سال 1003هـ ق/1594 م بر اثر نافرمانی هایی که از خاندان ذوالقدر سرزده بود این خاندان را که از آغاز صفویه اداره ی فارس را برعهده داشتند به وسیله ی سردار نامدارش الله وردی خان از حکومت فارس برداشت و فارس را به الله وردی خان سپرد (99). شاه با فرستادن یکی از بزرگ ترین سردارانش به سوی جنوب، اهمیت این منطقه ی حیاتی را نمایاند. با این اقدام امنیت منطقه تضمین شد و زمینه های مناسبی برای بهره برداری از مسیر تجاری ایران مرکزی به خلیج فارس فراهم شد (100). برای اینکه در داخل سرزمین فارس امنیت مسیر تجاری شیراز- هرموز به طور کامل تأمین گردد و تسلط همه سویه ی حکومت مرکزی بر این مسیر پراهمیت به دست آید، لازم بود کار امیران نیمه مستقل لارستان که از مدت ها پیش از تشکیل حکومت صفویه بر بخشی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Elka Shine]

هدف دولت ایران از حمله به این مناطق پیشگیری از پدیدآمدن چندگانگی سیاسی و تثبیت اراده ی حکومت مرکزی برای برقراری امنیت در مسیرهای تجاری منتهی به خلیج فارس بود. ایران همواره از نیروهای محلی خود در پیشبرد سیاست هایش در خلیج فارس بهره می برد اما اگر گروه هایی راه خودسری پیش می گرفتند و مانع اجرای سیاست های دولت می شدند مثل سایر نقاط ایران با آن ها برخورد شدید می شد تا درس عبرتی برای سایرین باشد.

بندر «گمبرون» نیز از جاهایی بود که پیش از نبرد هرموز مورد توجه دولت صفوی قرار گرفت. این بندر در دو فرسنگی جزیره هرموز قرار داشت. پرتغالی ها از زمانی که بر جزیره ی هرموز دست یافتند بندر کوچک گمبرون را نیز به بهانه ی اینکه بخشی از قلمرو شاه هرموز است به تصرف درآوردند. چون سواحل جزیره ی هرموز برای کشتی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.