ایران معاصر جايگاه هرات در تاريخ معاصر ايران

[Bita]

پيشگفتار

هرات و جايگاه آن در طول تارخ ايران اهميت زيادي داشته است. بخصوص درتاريخ معاصر اهميت آن چندان است كه قدرتهاي بزرگ روز نظير انگلستان و روسيه در مسايل داخلي آن دخالت داشته اند. انگلستان در تاريخ معاصر زمانی به تشويق ايران براي حمله به هرات مي شود و زمانی نيز بعد از شكست ناپلئون مانع از تسلط ايران بر هرات مي شود. روسيه نيز از ديگر كشورهايي است كه حامي ايران در لشكر كشي به هرات است و مدام به تحريك ايران عليه هرات مي پردازد. در اينجا نيز سعي شده است تا جايگاه هرات در تاريخ معاصر ايران مورد بررسي قرار گيرد.

معرفي شهر هرات: هرات كه از دير باز جزء لاينفك ايران بوده است «نام شهري است در خراسان قديم كه امروز در شمال غربي افغانستان در كنار رود هري (هريرود) واقع است»1 بنا به قول مقدسي هرات...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

هرات در عصر آقا محمّد خان: آقا ممحمد خان پس از تاجگذاري عزم خراسان كرد. تصرف خراسان و بدست آوردن بقاياي جواهرات نادر شاهي و مسجل كردن حاكميت قاجاريه بر شهرهاي همچون هرات ميمنه و بلخ از مهمترين انگيزه هاي آقا محمدخان براي حركت به سمت خراسان در سال 1210 بود.11

ابونصر عضد قاجار نيز مي گويد كه : آقا محمّد خان در سال 1210 ه.ق. وارد مشهد شد و چند ماه در آن شهر مقام كرد و گويا قصد بعدي او تصرف هرات بود كه مدتي زير سلطه خاندان دراني قرار گرفته بود. هرات چون از دير باز جزئي از ايران بوده و حتي در زمان صفويه نيز قسمتي از خاك ايران بوده بنابراين حق حكومت بر هرات را از آن خاندان قاجار مي دانست.12 پس ازدريافت تصميم مبني بر تصرف هرات، محمود حاكم هرات نيز بااظهار اطاعت از آقا محمّد خان تصميم به...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

نويسنده مآثر السلطانيه نيز معتقد است كه شاه ايران بنا به اصول شرافت قصد داشت تامحمود ميرزا را كه برادر بزرگتر زمان شاه است به حكومت هرات برساند نه آنك فقط حكومت كابل را به او دهد.29 بنابراين «محمود ميرزا پس از كسب اجازه از طرف فتحعلي شاه برا ي عزيمت به هرات، سر انجام، دراوايل رجب 1213، همراه برادر و پسرش راهي خراسان شد تا از آنجا عازم هرات شود.»30

«چون حدود 20 روز از محاصره هرات توسط محمود ميرزا سپري شده، زمان خان در اني تصميم گرفت تا با حيله اي محمود ميرزا را وادار به عقب نشيني از هرات كند. پس با همين انديشه، نامه اي خطاب به علي خان قايني كه در اردوي محمود بود نوشت و از او خواست تا همانطور كه خود او مايل بوده است، محمود را دستگير كرده و تحويل اولياي دولت دهد، تا مقام امير الامرايي به...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

اجرای این تعهدات منوط به اجرای تعهدات ذیل از طرف دولت ایران می باشد: 1- شاهنشاه ایران، کامران شاه را محترم شمارد.2- حکام و مأمورین ایران در موضوع جانشینی کامران شاه دخالت نکنند.3- شاهنشاه ایران به مستملکات کامران شاه قشون کشی نکند.4- دولت انگلیس واسطه و شاهد بین طرفین باشد. اما این معاهده از طرف دولت ایران پذیرفته نشد.46 زیرا اعتقاد داشت که هرات و توابع آن یکی از ایالات ایران است.

در سال 1252 [ه.ق] که محمد شاه عازم تسخیر هرات بود آصف الدوله به اشارۀ بیگانگان که بسط و تعمیم نفوذ دولت ایران را در افغانستان مخالف مصالح هندوستان تلقی می کردند، عریضه ای به مقام سلطنت تقدیم و تقاضا کرد که چون بیماری وبا در منطقۀ خراسان شایع گردیده است فعلاً از اجرای تصمیم خود منصرف شود و به این ترتیب عزیمت...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

هرات در زمان ناصرالدین شاه و جدایی هرات: همانطور که گفته شد محمد شاه در سال 1264، فوت نمود و فرزندش ناصرالدین شاه به سلطنت رسید و او نیز با سیاست امیرکبیر به راحتی بر هرات تسلط یافت. به دستور ناصرالدین شاه در سال 1265 مراد میرزا ملقب به «حسام السلطنه به حکومت خراسان و یار محمد خان افغان با لقب ظهیر الدوله به حکومت هرات منصوب شدند.59» اما مرگ ناگهانی یار محمد خان در سال 1267 در حالی که از مأموریت موفقیت آمیز خود از سیستان به هرات بر می گشت ضربة بزرگی بر سیاست خارجی امیر کبیر دراوایل حکومت ناصرالدین شاه وارد کرد.60 پس از او فرزندش صید محمد خان جانشین وی شد که نسبت به پادشاه ایران اظهار اطاعت نمود. دولت انگلیس که از روابط نزدیک صید محمد خان با دولت ایران ناراضی بود، درصدد بر انداختن امیر...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

در پی فتح هرات توسط حسام السلطنه در سال 1237 معاهده ای بین ایران و انگلیس با وساطت فرانسه در پاریس، در پانزده فصل به امضای نمایندگان طرفین رسید که به معاهدة پاریس مشهور شده است. در این معاهده به موجب فصول پنجم، ششم و هفتم، دولت ایران تعهد کرد که هرات و تمام خاک افغانستان را از قشون خود خالی کند و هیچ ادعای نسبت به هرات و تمامی خاک افغانستان نداشته باشد و هیچگونه علامت اطاعت از قبیل سکه و خواندن خطبه به نام شاه مطالبه ننماید و هرات را مستقل بشناسد. عهدنامه پاریس ضربت شدید دیگری بود که بر پیکر استقلال سیاسی و اقتصادی ایران وارد آمد. چنانکه به موجب این عهدنامه به کلی از ایران مجزا گردید و افغانستان هم به اسم استقلال از تحت حاکمیت ایران بیرون رفت.71

پس از عهد نامة پاریس،‌ سردار سلطان احمد...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.