تاریخ ایران دیوان سالاری غزنوی

[Bita]

وارسي تحولات دوران سلطنت و يا حكمراني امراي پس از اسلام مبين غلبه ي مشهود و نظرگير عنصر ايراني بر ساير اقوام و ملل در اكثر عرصه هاي اجتماعي، فرهنگي، سياسي و همچنين اداري است. حكومت مسلط بر ايران تقريباً در همه آن دوران به طور مستقيم يا غيرمستقيم در دست ايرانيان بود. هرگاه عناصر ديگري چون عنصر عرب و عنصر ترك توانستند كوتاه زماني برتري هايي يابند اولاً بسيار گذرا و موقت بود، و ثانياً تحت تأثير نفوذ فرهنگ و تمدن ايراني قرار داشتند. در آن دوره، ملت ايران بر اثر مجاهداتي كه از اواخر قرن اول هجري آغاز كرد و در قرن هاي دوم و سوم به اوج خود رسيد، توانست استقلال از دست رفته ايران را به دست آورد. تمدن و فرهنگ، و مؤلفه ي اصلي آن يعني زبان و ادب و آداب و رسوم ايران را از خطر نابودي رهايي بخشد. اين...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

هرچند رخنه ي آرام تركان از سرزمين هاي ايراني آسياي مركزي يعني ماوراءالنهر- فرغانه، خوارزم و از طريق بيابان دهستان قره قوم كنوني - به سمت كرانه هاي درياي مازندران از چندين سده پيش آغاز شده بود، امارت ساماني در ماوراءالنهر و خراسان سد استواري در برابر انبوه اين تهاجم ها به شمار مي رفت و قدرت مركزي سامانيان در بخارا، ديوان سالاري پيشرفته اي داشت كه فنون سودمند آن در دوره خلافت عباسي نيز تكامل يافته بود. اما، چنان كه بيان شد، نفوذ روزافزون عنصر ترك، به ويژه هنگام بروز نشانه هاي ضعف حكومت هاي ايراني، از جمله ساماني، و قدرت يافتن خاندان هاي ترك چون سيمجوريان و ادامه بازگذاردن دست رؤساي نظامي ترك و ديوان سالاران برجسته اي نظير خاندان بلعمي و عتبي در اين كه هر كه را خود مي خواستند به امارت...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

ديوان رسالت داراي لغات و اصطلاحات تخصصي بود كه با واژگان و تركيب هاي متداول ديواني قرون نخستين اسلامي دمسازي داشته است. برخي از اين واژگان عبارت اند از:
توقيع: نامه اي كه به امضاء شاه مي رسيد و يا امضاء و نشاني را كه به مثابه امضا شاه شمرده مي شد توقيع مي ناميدند ( بيهقي، 1350، ص7؛ عنصرالمعالي كيكاووس بن اسكندر قابوس، بي تا، ص 154).
عريضه: نامه اي كه از جانب مردم به دادخواهي به سلطان و يا اميران نوشته مي شد. معمولاً‌ قصه يا نامه اي را كه بزرگان حكومتي براي رسيدگي و رفع مظالم به عمال مي نوشتند نامه مظالمي يا عنايت نامه مي خواندند ( بيهقي، 1350، ص 458).
منشور: نامه هاي سرگشاده ي ديواني منشور ناميده مي شدند كه پس از امضاي شاه آن را منشور توقيعي مي گفتند ( بيهقي، 1350، ص 51).
ديوان عرض

واژه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Bita]

ديوان استيفاء

يا ديوان بيت المال، محل كار مستوفيان بود و همان نقش و وظيفه ي وزارت دارايي يا ماليه ي آن دوران را برعهده داشت. وظيفه ي مستوفي رسيدگي به مسائل مالي، تنظيم دفاتر دخل و خرج كشور، ثبت كليه درآمدهاي دولتي و محاسبات بود. اين ديوان از مهم ترين ديوان ها و رياستش با صاحب ديوان استيفا بود. وي شخصي را به نام مستوفي يا نايب مستوفي تعيين مي كرد كه بررسي امور ولايات و شهرها را برعهده داشت. مستوفي در واقع وزير دارايي و خزانه دار محسوب مي شد. ديوان استيفاء نيز اصطلاح هاي ويژه خود را داشت كه اخراجات ( جمع خراج )، ادرار ( به معني مستمري )، ارتفاع ( ميزان خراج غله )، استخراج ( جمع آوري خراج و ماليات)، بندار ( بنه دار) يا متصدي اخذ ماليات از بنه و بار ( بيهقي، 1350، صص 62 و 68و...) تنخواه (...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.