آموزشی «جریان سیال ذهن»، آینه ای از افکار انسان ها

[Ghasedak.]

تگارش به سبک «جریان سیال ذهن» به تکنیکی روایی اشاره می کند که در آن، افکار و عواطف یک راوی یا شخصیت به شکلی نوشته می شود که مخاطبین می توانند مسیر تغییرات پیوسته در وضعیت ذهنیِ آن شخصیت را دنبال کنند. اصطلاح «جریان سیال ذهن» اولین بار در کتاب «اصول روانشناسی» اثر «ویلیام جیمز» در سال 1890 به کار برده شد. این اصطلاح، اولین بار در حوزه ی نقد ادبی توسط «می سینکلر» در سال 1918 برای تحلیل رمانی از «دوروثی ریچاردسون» مورد استفاده قرار گرفت. با این حال، این تکنیک مدت ها قبل از این که نامی داشته باشد، وجود داشت؛ در واقع می توان «جریان سیال ذهن» را در آثار قرن نوزدهمی اثر نویسندگانی همچون «ادگار آلن پو»، «لئو تولستوی»، «امبروز بیرس» و بسیاری دیگری مشاهده کرد.


این تکنیک در میان نویسندگان...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

جریان سیال ذهن چیست؟​

نگارش به سبک «جریان سیال ذهن» این امکان را برای مخاطبین فراهم می آورد که افکار درونی شخصیت ها را «بشنوند». در این تکنیک اغلب از زبان به روش های نامتعارفی استفاده می شود با این هدف که مسیر پیچیده ی رفت و آمد افکار مختلف در ذهن یک شخصیت بازسازی شود. به شکل خلاصه می توان گفت این تکنیک، استفاده از زبان به روشی برای نشان دادن ماهیت سیال افکار در ذهن انسان ها است. «جریان سیال ذهن» را هم به صورت اول شخص و هم سوم شخص می توان نوشت.

 

[Ghasedak.]

ویژگی های جریان سیال ذهن​

نگارش نثر به شکل سنتی، کاملا خطی است—یعنی یک رویداد یا مفهوم به ترتیبی کمابیش منطقی، پس از رویداد یا مفهومی دیگر اتفاق می افتد. «جریان سیال ذهن» اما اغلب غیرخطی است و ویژگی هایی مشخص دارد: استفاده از قواعد دستوریِ غیرمعمول، تکرار، جهش های مفهومی و ساختار متفاوت طرح داستانی.

 

[Ghasedak.]

• قواعد دستوری​

نگارش به سبک «جریان سیال ذهن» معمولا از قواعد مرسوم دستور زبان (و ترتیب واژگان) پیروی نمی کند، به این خاطر که افکار معمولا به شکلی کامل در ذهن شکل نمی گیرند یا در میانه ی فرآیند شکل گیری، تغییر مسیر می دهند و به «جملاتی ادامه دار» تبدیل می شوند، و یا فکری دیگر آن ها را قطع می کند. به همین دلیل می توان از قواعد دستوری به روش هایی استفاده کرد که این فرآیند را شبیه سازی می کند. به عنوان نمونه، «توماس مان» در کتاب «مرگ در ونیز» به شکلی ماهرانه از قواعد دستوری غیرعادی استفاده می کند تا دیوانگی تدریجی شخصیت اصلی داستان را به تصویر بکشد. علاوه بر این، نویسندگان «جریان سیال ذهن»، قواعد نقطه گذاری...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

• تکرار

نویسندگان از تکرار استفاده می کنند تا نشان دهند شخصیت مورد نظر مدام به یک تأثیر حسی یا فکری مشخص بازمی گردد. کلمات و عبارت های تکرارشونده می توانند به عنوان نشانه هایی به کار روند که توجه مخاطبین را به تم ها و بنمایه های مهم داستان جلب می کنند. به عنوان مثال اگر ذهن یک شخصیت مدام به رایحه ی عطر یک زن بازمی گردد، مخاطبین شاید نتیجه بگیرند که آن شخصیت، به آن زن علاقه مند است.

• ساختار پیرنگ​

برخی نویسندگان، روایت را به شکلی سریع بین نقطه نظرات شخصیت های مختلف جا به جا می کنند و به مخاطبین اجازه می دهند «جریان سیال ذهن» چندین شخصیت را تجربه کنند. مثلا، «کن کیسی» در رمان «گاهی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

«جریان سیال ذهن» در برابر «مونولوگ درونی»​

هم «مونولوگ درونی» و هم «جریان سیال ذهن»، افکار شخصیت ها را برای مخاطبین به تصویر می کشند. با این حال، تفاوت هایی میان آن ها وجود دارد. در مونولوگ (یا تک‌گویی) درونی، برخلاف «جریان سیال ذهن»، افکار شخصیت ها معمولا با استفاده از قواعد دستوری مرسوم ارائه می شود و روند پیشروی یک جمله به جمله ای دیگر یا فکری به فکری دیگر، شکل منطقیِ آشکاری دارد. «مونولوگ درونی» افکار شخصیت ها را به صورت جملاتی منسجم و کامل ارائه می کند، به شکلی که انگار آن شخصیت در حال صحبت کردن با خودش است.

اما «جریان سیال ذهن»، در طرف مقابل، قصد دارد تا تجربه ی واقعی فکر کردن را با تمام بی نظمی ها و جهش های پیوسته ی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

نمونه های جریان سیال ذهن​

«جریان سیال ذهن» در طول «جنبش مدرنیسم» که در چند سال قبل و بعد از جنگ جهانی اول به شکوفایی رسید، به عنوان یک تکنیک ادبی شناخته شده و فراگیر مطرح شد. حتی وقتی «مدرنیسم» جای خود را به جنبش های دیگر داد، «جریان سیال ذهن» به عنوان یک تکنیک در نگارش باقی ماند و امروزه نیز همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. از دوره ی مدرنیستی به بعد، نگارش به سبک «جریان سیال ذهن» پرطرفدار باقی مانده است. در این بخش، برخی از برجسته ترین نویسندگان و آثاری را که از این تکنیک بهره می برند، با هم مرور می کنیم.

 

[Ghasedak.]

• دوروثی ریچاردسون​

این نویسنده ی انگلیسی و قرن بیستمی که پیشگام تکنیک «جریان سیال ذهن» به شمار می آید، اولین نویسنده ای بود که رمانی کامل و بلند (به نام «بام های نوک تیز») را به سبک «جریان سیال ذهن» به انتشار رساند. در حقیقت، در نقد همین کتاب بود که نویسنده ی انگلیسی، «می سینکلر»، اولین بار اصطلاح «جریان سیال ذهن» را در آوریل سال 1918 برای توصیف یک اثر ادبی به کار برد.

اگر جور دیگری نیز بزرگ می شد، مطمئن بود که برایش تفاوت چندانی نمی توانست ایجاد کند—آن هم برای مدتی طولانی—و همینطور نمی توانست خشرو بودن را به او یاد دهد—و همان لبخندی را بزند که آنقدر از آن متنفر بود. از کتاب «بام های نوک...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

• ساموئل بکت​

این نویسنده ی ایرلندی، از بسیاری از تکنیک های رواییِ مشابه با نویسنده ی هم‌عصر و هم‌وطن خود یعنی «جیمز جویس» استفاده می کرد. بکت که بیشتر به عنوان یک نمایشنامه نویس شناخته می شد، مونولوگ هایی به سبک «جریان سیال ذهن» را توسط شخصیت هایش روایت می کرد و بعدها این روش را در رمان هایش نیز، از جمله رمان «مالوی»، به کار گرفت.

در اتاق مادرم هستم. حالا منم که این جا زندگی می کنم. نمی دانم چطور از این جا سر درآورده ام. شاید با یک آمبولانس، مسلما با یک ماشین. به هر حال کمکم کرده اند. تنهایی هرگز نمی توانستم خودم را به این جا برسانم. مردی هست که هر هفته می آید. شاید به کمک او به این جا آمده ام. خودش که...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Ghasedak.]

• ویرجینیا وولف​

این بانوی انگلیسی، یکی از شناخته شده ترین نام ها در سبک «جریان سیال ذهن» به شمار می آید. وولف از نگارش به این سبک استفاده می کرد تا مونولوگ های درونی شخصیت هایش را با جزئیاتی بیشتر به تصویر بکشد. رمان هایی همچون «خانم دَلُوی» و «به سوی فانوس دریایی» از بهترین نمونه ها برای آشنایی با قلم سیال «ویرجینیا وولف» هستند.

سالیان دراز انتظارش را کشیده بود، در پایان تیرگی آن شب و سفر دریایی روز بعد به وقوع می پیوست. از آن جا که حتی در شش سالگی به آن دسته از افرادی تعلق داشت که نمی توانند احساسات خود را از یکدیگر متمایز کنند و اجازه می دهند چشم انداز آینده با غم ها و شادی هایش بر آن چه اکنون...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.