تاریخ ایران نبرد زاب

[امیر احمد]

نبرد زاب (عربی: معركة الزاب) نام نبردی است که در ۱۱ جمادی‌الاولی یا ۱۱ جمادی‌الثانی سال ۱۳۲ هجری قمری (مقارن با ۲۵ ژانویه یا ۲۶ فوریه ۷۵۰ میلادی) میان امویان و عباسیان رخ داد. این نبرد بخشی از جنگ‌های درگرفته در جریان جنبش سیاه جامگان بود. این نبرد در فاصله کمی پس از اعلام خلافت سفاح، نخستین خلیفه عباسی، رخ داد.

نبرد زاب
طرف‌های درگیر
فرماندهان و رهبران
قوا
تلفات و ضایعات
بخشی از جنبش سیاه جامگان

...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[امیر احمد]

فرمانده سپاه عباسیان، عبدالله بن علی بن عبدالله بن عباس و فرمانده سپاه امویان، مروان دوم، آخرین خلیفه اموی، بود. در این نبرد نیروهای عباسیان و لشکریان مروان در کنار رود زاب بزرگ در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. گرچه سپاه مروان بسیار بزرگتر از سپاه سیاه جامگان بود، اما به علت خطای استراتژیک وی در عبور از رودخانه زاب، آرایش دفاعی مناسب سیاه جامگان، روحیه و انضباط ضعیف سپاه امویان و به‌خصوص گریز مروان و قطع کردن پل رود زاب توسط وی، منجر به شکستی سخت برای امویان شد. مروان که دیگر در عراق و شام پناهگاهی نداشت، ناچار به مصر گریخت و در آنجا کشته شد. بدین ترتیب خلافت امویان خاتمه یافت و خلافت عباسیان به جای آن مستقر گردید.

 

[امیر احمد]

پیشینه​

در عصر محمد امام و پسرش ابراهیم امام، دعات بنی‌عباس در عراق و خراسان که پیش از هر یک از ولایات دعوت ایشان را اجابت کرده بودند، فعالیت مهمی بر ضد بنی‌امیه از خود نشان دادند. عباسیان دریافته بودند که ایران و به‌ویژه خراسان، سرزمینی مناسب برای فعالیت‌های دعوت مذهبی-سیاسی است. این استان شرقی از پایتخت امویان دور بود، نفوذ اعراب در آن نیرومند نبود، و همچنین این استان صفحهٔ دیگر جنبش‌های مذهبی با فحوای سیاسی بود. نیروی بنی امیه در آنجا هنگامی ضعیف شد که خلیفه اموی در نزاع قومی بین نزاریان و یمنیان، سوگیری کرد. در ۱۲۸ (۷۴۵–۷۴۶ میلادی) در دوران تصدی فرماندار نزاری، نصر بن سیار ، ابراهیم امام رهبر دعوت عباسی، ابومسلم را به خراسان فرستاد. ابومسلم، خودش را وقف گسترش...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[امیر احمد]

پس از آن، ابومسلم قحطبه را راهنمایی کرد تا نیرویی به رهبری ابوعون عبدالملک بن یزید خراسانی به شمال عراق بفرستد. در آنجا، در ذو الحجه ۱۳۱ (ژوئیه-اوت ۷۴۹)، ابوعون موفق شد عبدالله بن مروان، فرزند خلیفه اموی، را شکست دهد. در همین هنگام قحطبه از راه کرمانشاه و حلوان به عراق آمد، در حالی که ابن هبیره، فرماندار اموی عراق، به سوی شرق به جلولا پیشروی کرد تا با او مواجه شود. ارتش قحطبه نیز به سوی فرات پیشروی کرد و به سوی کوفه رفت. قحطبه در ۸ محرم ۱۳۲ (۲۷ اوت ۷۴۹) کشته شد و پسر او، حسن، به فرماندهی رسید. در کوفه، یک سالار یمانی، به نام خالد بن عبدالله القصر، پرچم عباسیان را برافراشت و کاخ فرماندار آنجا را محاصره کرد. او با پیروز شدن بر پادگان بنی امیه و به کنترل درآوردن شهر، حسن بن قحطبه را دعوت...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[امیر احمد]

نبرد ​

نقشه موصل و رودخانه زاب
از سوی دیگر، مروان، خلیفه اموی، خودش ارتشی را در شام، موصل و استان جزیره گرد آورد و به آهستگی پیشروی کرد.[۸] مروان در موصل خزانه خود را نهاد و با لشکر بزرگش از دجله عبور کرد و به سمت جنوب، به سوی رود زاب بزرگ حرکت کرد. سپاه عباسیان به حد کافی قوی نبود که درگیر جنگ شود و با فاصله از وی، در کرانه جنوبی زاب بزرگ مستقر شده بود.[۹] طبری می‌گوید ابوسلمه خلال...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[امیر احمد]

نتایج ​

مروان، پیش از آن نیز، در میان مراکز قدرت سنتی امویان در شام نظیر حمص و دمشق محبوب نبود. اما، پس از این نبرد دیگر کسی حاضر نبود برای وی در مقابل عباسیان پیکار کند و این روشن شده بود که وی نمی‌تواند سپاهیان عباسی را شکست دهد. وقتی او به موصل رسید، فرمانداری که خود نصبش کرده بود، دروازه را بر وی بست و به وی اجازه ورود نداد. به این ترتیب، دست مروان از خزانه اش در موصل کوتاه گشت و مجبور به عقب‌نشینی شد.وی از طریق حران (محل پایگاه نظامی‌اش)، قنسرین و حمص عقب‌نشینی کرد، در حالی که سپاه عباسیان وی را دنبال می‌کرد. وی در هیچ جا حتی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.