جاوا اسکریپت غیر فعال است برای تجربه بهتر، قبل از ادامه، جاوا اسکریپت را در مرورگر خود فعال کنید.

بزرگان تاریخ اردشیر یکم

•HOORYA• · 2020-10-01T13:10:42+00:00

ردشیر یکم یا ارتخشتره (به پارسی باستان: )، ششمین پادشاه هخامنشی از سال ۴۶۵ تا ۴۲۴ پیش از میلاد بود. او سومین پسر خشایارشا بود. اردشیر پسر خشایارشا و ملکه آمِستریس (دختر اُتانس) است.[۱] پس از به قتل رسیدنِ پدر و برادرش داریوش که جانشینِ قانونی بود، به دستِ اردوان فرمانده گارد نگهدار شاه، بر تختِ شاهی نشست. اردوان بهطور موقت، اردشیر، را بر تخت نشاند و خودش از طریق پسران خویش قصد داشت به هنگام فرصت وی را نیز از میان بردارد، اما اردشیر از این توطئه آگاهی یافت و در دفع او پیشدستی کرد. اردشیر، اردوان و پسرانش را کشت و خود را شاهنشاه خواند. اردشیر ۴۱ سال فرمانروایی کرد. منبعشناسی[ویرایش متنی] نوشتار اصلی: منبعشناسی تاریخ ماد و هخامنشی مورخ با جلوس اردشیر اول به تخت سلطنت در برابر مجموعه سندهای وقایعنگارانه رو به کاهش قرار میگیرد. کتسیاس به شرح حال خاندان مگابیزوس یا بغهبوخشه، بیشتر علاقهمند است تا تاریخ دودمان هخامنشی، از دخالت متضاد بغبیش در توطئه ضد خشایارشا تا نابودی زوپوروس دوم پس از مرگ اردشیر، پیرامون این شخصیت و پسرانش دور میزند پس باز دربارهٔ مرافعههای دریای اژه است که بیشترین اطلاعات را داریم، به ویژه از طریق نوشتههای دیودوروس سیسیلی و توسیدیدس، که نحول کشمکشهای آتنی - پارسی آسیای صغیر را در مصر دنبال میکنند. از طریق تورات (عزرا و نحمیا) میتوان تحلیلی از موقعیتهای داخلی یهودیه انجام داد - البته با توجه به اینکه بسیاری از مشکلات تاویلی امروزه نیز غلبه ناپذیر مینماید. دربارهٔ دو منطقه، اسناد و مدارک بیشتری در اختیار داریم. اول در مورد ناحیه بابل به واسطه بایگانی موروشوها، که اساساً مربوط به دوران سلطنت اردشیر اول و داریوش دوم است. همچنین در مورد مصر، به واسطه اسناد آرامی (که به ویژه، نه انحصاراً به الفانتین تعلق دارند). در اسناد آرامی بخش مکاتبات ارشامه، خشثرپاون مصر را، که بر روی پوست نگاشته شدهاند، میتوان به سهولت جدا کرد. باید بیفزاییم که برای نخستین بار پس از نخستین سالهای سلطنت داریوش اول اشاره به مرافعات ایران شرقی داریم. اما شمار اسناد مکتوب تخت جمشید تقلیل مییابد: جدیدترین کاوشها هر چند سبب ارزیابی مجدد نقش اردشیر اول در مقام بناکننده شدهاست، اما تفسیر تاریخی آنها همچنان به صورت یک معضل باقی ماندهاست.[۲] اسناد موجود، هم ناقص و هم نامطمئن اند و هم مشکل عمدهای دربردارند که همانا تاریخگذاری شان است. بسیاری از اسناد بابلی یا آرامی بر اساس سال سلطنت اردشیر تاریخگذاری شدهاند. لیکن از آنجا که اردشیر اول و دوم هر دو مدت زمان طولانی سلطنت کردهاند، اغلب تعیین زمان قطعی دشوار است. فقط بررسی اسامی خاص گاه میتواند روشنگر باشد، زیرا اغلب اوقات، نه خط و نه شناخت خطوط قدیمی معیارهایی عمدهای بهشمار نمیآیند. در مورد کتیبههای یونانی و آرامی و آسیای صغیر که تاریخ سلطنت اردشیر را دارند، با آنکه مسئله مهمترین اسناد تاریخی در میان است، با مشکلات مشابه مواجه هستیم، مانند کتیبه یونانی ساردیس که حاکی از اهدای پیکرهای توسط یکی از مأموران عالیرتبه خشثرپاوننشین است یا کتیبه آرامی کیلیکیایی، که گواه وجود یک مرکز قدرت هخامنشی در کوهستان است. باید بیفزاییم که به نظر میرسد که نویسندگان یونانی گهگاه اردشیرها را با یکدیگر اشتباه میگرفتند. همین احتمال حداقل بعضی از بحثهای بی پایان دربارهٔ تعیین زمان مأموریت عزرا و نحمیا در اورشلیم را توجیه میکند.[۳] نام و تبار و خانواده[ویرایش متنی] آرامگاه اردشیر یکم در نقش رستم. اردشیر (پارسی باستان: آرتَخشَچا Artaxšaçā، از ریشه رتَخشَسه Ṛtaxšaca) به معنیِ دارندهٔ شاهیِ عادلانه است. تفسیر هرودوت به عنوان mégas arḗïos یعنی جنگجوی بزرگ اشتباه است. نسخه ایلامی این نام Ir-tak-(ik-)ša-aš-ša, Ir-tak-ik-ša-iš-ša, Ir-da-ik-ša-iš-ša و نسخه اکدی این نام -ta-ʾ-ḫa-šá-is-su, Ar-ta-ak-šá-as-su, Ar-ták-(ša-)šat-su, Ar-ták-šat-šu, Ar-taḫ-ša/šá-as-su, Ar-táḫ-ša-as(-siš, -si-iš, -is-su), Ar-ták-ša-as-su, Al-tàk-šat-su و نسخه آرامی این نام ʾrtḥšsš و نسخه آرامی و عبری در عهد عتیق این نام ʾrtḥšśtʾ, ʾrtḥšstʾ و نسخه مصری این نام ʾrṭḫšsš, ʾrṭḫššs، در حالی نسخه یونانی این نام Artaxéssēs است که فقط یک بار در کتیبه ترَلیس (کَریه) دیده شدهاست. نسخه لاتین این نام Artaxerxes و نسخه لیدی این نام Artakśassa است. این نام به شکلهای Artaxerxes (گاهی Artoxérxēs) هم در زبان یونانی دگرگون شدهاست.[۴] به او لقب درازدست (یونانی Makrocheir, لاتین Macrochir, Longimanus) را دادهاند، که به معنی قدرتِ وسیع داشتن بوده یا آن طوریکه پلوتارک میگوید، دستِ راستش درازتر بودهاست.[۵][۶] که این مورد از نظر بیانی مردود است، چرا که پادشاهان نمیبایستی نقص عضو داشته باشند و اگر میداشتند، این امر مخفی و پوشیده بودهاست. احتمال دیگر آن است که او چون نسبت به سایر شاهزادگان در به تخت نشستن درازدستی و پیشدستی کردهاست، یا توانایی او در امور موجب شده که این عنوان را به او بدهند.[۷] زرینکوب بر این عقیده ست که «درازدست» معنی مجازی (یعنی توانا) داشته و سپس مورخین آن را معنی حقیقی در نظر گرفتهاند.[۸] احمد تفضلی دست (پارتی مانوی:dast به معنی قدرت؛ پهلوی: dastwar به معنی قدرت) را مجاز از قدرت دانسته و برای ادعای خود، صفت بهمن اردشیر، ریوند دست (پهلوی: rēwand-dast به معنی دستهای کامیاب، برگفته از شکل *raēvas.dasta-/zasta- (شکل اوستایی:raēvas. čiθra- به معنی خاندان ثروتمند)) میآورد.[۹] در منابع اسلامی، نام اردشیر به صورتهای گوناگون آمدهاست: اردشیر، کی اردشیر، ارطحشست الاول، اردشیر بن ارخشویرش مقلب به طویل الیدین (بیرونی)، بهمن بن اسفندیار بن کشتاسب (حمزه)، ارطحشثت (ابن عبری).[۱۰] دامسپیا ملکه و همسر اردشیر بود که وارث و جانشینش خشایارشای دوم را به دنیا آورد. شاه ۱۷ پسر داشت که از ديگر همسران به دنیا آمده بودند که این همسران شامل آلگون بابلی، مادر سغدیانوس و کسمرتیدن، مادر آرتیستس و آندیا (آندریا)، مادر باگاپائوس و شاهزاده پاریساتیس هم میشود. داریوش دوم هم از پسر یکی از زنان اردشیر بود.[۱۱] دختر اردشیر پریساتیس نام داشت که در دربار دو تن از شاهان هخامنشی، داریوش دوم و اردشیر دوم، از قدرت و نفوذ بسیاری برخوردار بود.[۱۲] ا جانشینی[ویرایش متنی] بشقاب سیمین با کتیبه به خط میخی پارسی باستان و نقش گل کوکب به دستور اردشیر اول هخامنشی در موزه رضا عباسی. متن: بدستور اردشیر بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمینها، پسر شاهنشاه خشایارشا، پسر شاهنشاه داریوش هخامنشی، این بشقاب نقره برای کاخ شاهی ساخته شد. گزارش ۳ منبع گوناگون موجود دربارهٔ توطئه درباری که منجر به کشته شدن خشایارشا و بر تخت نشستن اردشیر در ۴۶۴ پ. م شد، از نظر انگیزه توطئه و نحوه اجرای آن متفاوت است. با این همه، چنین به نظر میرسد که اردوان، فرمانده محافظان سلطنتی، با همکاری دیگر مقامهای بلندپایه دربار، از جمله بغبیش (یا بغبوخش= مگابیزوش یونانی) داماد خشایارشا و با همدستی مهرداد (کتسیاس: اسپَمِترِس)، خواجه دربار، نخست خشایارشا را به قتل رساند و چنین وانمود کرد که داریوش طراح قتل خشایارشا بودهاست و سپس بزرگترین پسر خشایارشا، اردشیر او را به کشتن او برانگیخت. آنگاه چون برای دستیابی به قدرت خواستار شاهی ضعیف بود، اردشیر را بر تخت نشاند. این امکان نیز وجود دارد که اردشیر، از ترس اینکه اردوان، مرد نیرومند دربار، او را نیز از سر راه بردارد، اردوان را به قتل رسانده و بیدرنگ حکومت را به دست گرفته باشد. در هر حال، همه آنهایی که در قتل خشایارشا دست داشتند، به دستور اردشیر کشته شدند. به گفته کتزیاس، بَغَبیش اردشیر را در جریان توطئه اردوان قرار داده بود. اردشیر پس از آنکه اردوان را ا میان برداشت، به مقابله با برادر خود ویشتاسپ که به یاری ادوان نام دیگری که ساتراپ بلخ بود، سر به شورش برداشته بود، پرداخت و در ۴۶۳ پ. م بر او نیز چیره شد؛ و پایههای فرمانروایی خود را با به کار گماردن یاران خود به سرعت استوار کرد.[۱۳] گویا در آن زمان خشایارشا در تخت جمشید بود و ۵۵ سال از عمرش میگذشت. وی را در نقش رستم در آرامگاهی که قبلاً ساخته شده بود دفن کردند. اطلاعاتی دربارهٔ تاریخ این توطئه در کتیبههای بابل در یک متن نجومی درج شدهاست. بدون شک بابلیها این قتل را تنبیهی از جانب خدایشان مردوخ تلقی کردهاند، زیرا معبد وی توسط خشایارشا ویران شده بود. در متون بعدی مصری ذکر شدهاست که خشایارشا به اتفاق فرزند ارشدش در کاخ خود کشته شد، مرگ وی تنبیهی از جانب خدایان برای اینکه زمینهای معبد بوتو در مصر را مصادره کرده بود. طبق گزارش آلیانوس، خشایارشا به وسیله فرزند خود در خواب کشته شده (معلوم نکرده که منظورش داریوش بوده یا اردشیر). اگر گزارش دیودوروس صحیح باشد، پس از آنکه جنایت صورت گرفت، توطئه کنندگان به اردشیر گفتند این جنایت توسط برادر بزرگترش داریوش صورت گرفتهاست. پس به وی توصیه کردند داریوش را بکشد. داریوش نزد برادرش راهنمایی شد و با آنکه داریوش بی گناهی خود را اعتراف کرد ولی به ضرب دشنه کشته شد. همراه با داریوش، فرزندان وی نیز به قتل رسیدند. هیستاسپس (که در زبان پارسی ویشتاسپ خوانده میشود) سومین پسر خشایارشا بود که در آن زمان به عنوان ساتراپ در باکتریا سکونت داشت و در این ماجرا دخالتی نداشت.[۱۴] آغاز پادشاهی[ویرایش متنی] در سال ۴۶۵ پیش از میلاد اردشیر یکم پس از به قتل رسیدن پدرش خشایارشا و برادرش داریوش که جانشین قانونی بود، بر تخت شاهی نشست.[۱۵] یکی از نخستین اقدامهای شاه جدید، تغییر نام خود به اردشیر بود؛ که معنی نامش «قدرت از طریق ارته (عدالت) استقرار مییابد» مبین تمایل شاه به تجلیل از ارزشهای سیاسی-مذهبی «حقیقت» و مشروعیت دودمانی باشد.[۱۶] اردشیر در ۴۶۴ پ. م. دست به تجدیدنظر در سازماندهی دولتی زد. وی تمام نزدیکهای وفادار به خود را ساتراپ تعیین نمود؛ ولی برادرش ویشتاسپ که ساتراپ باکتریا بود، نقشه طرح کرد تا با کمک اشراف باکتریا تاج و تخت را از چنگ برادر بیرون آورد و برای رسیدن به این منظور، سر بر شورش برداشت؛ ولی طی دو جنگی که به آن دست زد شکست خورد و کشته شد. اردشیر که از توطئه و شورش در کاخ بیمناک بود دستور قتلعام تمام برادرهای باقیمانده خود را داد. از این زمان به بعد دسیسههای پنهانی در دربار اهمیت روزافزونی یافت چون با پیشرفت امپراطوری در ارتباط بود.[۱۷] او خود را به سادگی چنین معرفی کردهاست: «من اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، پسر شاه خشایارشا، نوه داریوش، هخامنشی هستم.»[۱۸] پناهندگی تمیستوکلس[ویرایش متنی] نوشتار اصلی: تمیستوکلس تمیستوکلس ایستاده مقابل اردشیر تندیسی از تمیستوکلس. به زودی پس از به تخت رسیدن اردشیر، تمیستوکلس به ایران گریخت. دربارهٔ جریان ورود وی به ایران چندین روایت در دست است. به نظر میرسد که قابل قبولترین آنها، توسط توکودیدس ارائه شدهاست. هنگامی که آتنیها افرادی را برای بازداشت تمیستوکلس به آرگوس فرستادند، وی که از جریان باخبر شده بود به یونیا گریخت. در آنجا وی با یک ایرانی رابطه برقرار کرد و به اتفاق وی رهسپار قلمرو ایران شد. وقتی کاملاً وارد خاک ایران شدند، وی نامهای برای اردشیر ارسال کرد. در این نامه وی نوشته بود که من بیش از هر یونانی دیگر، برای حفظ میهن خود در برابر سپاهیان ایرانی، به خاندان شاه ایرانی بدی کردهام. در عین حال به خشایارشا کمک فراوانی کردم تا بتواند از یونان برود. اکنون که من به خاک پادشاه پنا آوردهام از سوی هم میهنهایم متهم به ایران دوستی شدهام. در این نامه ضمناً وعده داده شده بود که به اردشیر کمکهای بزرگی خواهد کرد؛ و سرانجام، تمیستوکلس در پایاننامه، نوشته بود اکنون قصد دارم مدت یک سال در قلمرو پادشاه به سر برم تا بتوانم بر زبان پارسی مسلط شوم و پس از آن به حضور پادشاه شرفیاب شوم. بنابر گزارش توسیدیدس، شاه با این تقاضا موافقت کرد.[۱۹] پلوتارک نوشتهاست که وی به آسیای صغیر فرار کرد، سپس در یک ارابه سربسته در لباس یک دختر یونانی به دربار ایران برده شد که جز حرمسرای یک نجیبزاده ایرانی شود. در آنجا با کمک یکی از صیغههای یونانی آرتابانوس توسط فرمانده گارد سلطنتی (هَزارَه پاتیش یا چیلیارکِ یونانی) که به شاه دسترسی داشت، تقاضای ملاقات با شاه را کرد. تمیستوکلوس در این جریان نام اصلی خود را فاش نکرد و اظهار داشت که قصد دارد مطالب مهمی را برای شاه فاش سازد. هنگامی که وی به حضور شاه رسید و نام خود را فاش کرد. وی اظهار کرد به علت علاقه و دوستی وی با ایرانیها، یونانیها او را دشمن خود میدانند، سپس گفت یونانیها قصد بازداشت او را داشتند بنابراین، از شاه تقاضا کرد که با دادن پناهندگی، جان وی را نجات بخشد. اردشیر از اینکه یک سیاستمدار مشهور یونانی از وی تقاضای پناهندگی میکند، بسیار شادمان شد و در جواب اظهار داشت: برو و فردا بیا. هنگامی که تمیستوکلس برای بار دوم به حضور شاه رسید، درباریان که از نام وی آگاه شده و از کارهای گذشته اش باخبر بودند، بهطور علنی احساسهای خصمانه خود را نسبت به وی ابراز داشتند و تهدید کردند که وی را تنبیه میکنند؛ ولی اردشیر که بصیرت بیشتری از درباریان داشت، نسبت به این یونانی بزرگواری نشان داد و دستور داد دویست قنطار پول نقره به او بپردازند. این پولی بود که قبلاً به شخص دیگری وعده داده شده بود که در صورت آوردن تمیستوکلس به دربار، به او داده شود. اکنون که او با پای خودش به دربار آمده بود، شایسته دریافت آن میبود. هنگامی که شاه شروع کرد که دربارهٔ اوضاع و احوال یونان سؤال کند، تمیستوکلس پاسخ داد: «سخن آدمی به سان یک قالی و فرش و نگار است، هنگامی که فرش را لوله کنند، نفش و طرح آن تغییر شکل خواهد یافت.» بدین ترتیب تمیستوکلس تشریح کرد که میل ندارد توسط یک مترجم مطلب خود را بیان کند و چون ممکن است مطالب دیگری بیان شده، سوءتعبیر شود، طبق نوشته پلوتارک، تمیستوکلس مدت یک سال به تحصیل زبان پارسی پرداخت تا بتواند بدون کمک مترجم با ایرانیها صحبت کند. طبق نوشته کورنلیسوس نپوس، تمیستکلس ظرف این یک سال به تحصیل زبان و ادبیات پارسی پرداخت و چنان در زبان استاد شد که هنگامی که مجدداً به حضور شاه رسید، از پارسیزبانها دانش بیشتری داشت. توسیدیدس که گزافه گویی را دوست نداشت نوشت که تمیستوکلس در زبان پارسی استاد شد و تا آنجا که ممکن بوده آداب و رسوم ایرانی را فرا گرفت.[۲۰] توکودیدس اضافه میکند که تمیستوکلس نفوذ فراوانی در شاه پیدا کرد نفوذی بیش از هر یونانی دیگر. بنابر گفته پلوتارک مقام و موقعیت تمیستوکلس در دربار شاه کاملاً متفاوت با هر خارجی دیگر بود، وی غالباً به همراه شاه به شکار میرفت و به وسیله مادر شاه دعوت میشد که با وی هم صحبت شود. گذشته از اینها، تمیستوکلس هدایایی از شاه دریافت میکرد که فقط به نجبا و اشراف داده میشد. اگر گفته دیدوروروس قابل قبول باشد، شاه یک بانوی اصیل و نجیبزاده ایرانی را به عقد ازدواج تمیستوکلس درآورد. از آنجا که شاه تغییرات وسیعی را در سازمان حکومتی آغاز کرده بود، مقامات درباری نسبت به تمیستوکلس نفرت زیادی پیدا کرده بودند، زیرا چنین تصور میکردند این تغییرات با تحریک تمیستوکلس انجام میگیرد.[۲۱] بعدها تمیستوکلس چندین شهر کوچک را به عنوان هدیه از شاه دریافت کرد تا از مالیاتی که از آنها دریافت میکند، امرار معاش نماید. طبق گزارش توسیدیدس، تمیستوکلس شهر ماگنزیا، اد و میاندروم در آسیای صغیر را به خاطر غله آن دریافت کرد. این شهر سالانه پنجاه قنطار به عنوان مالیات به او تسلیم میکرد؛ و نیز شهر لامپ ساکوس را به خاطر تاکستانیهای آن و تهیه ش*ر..اب، دریافت کرد. هدیه دیگر شهر میوس بود که به خاطر ادویه جات آن شهر بود. آنگونه که از آثار توسیدیدس بر میآید، تمیستوکلس فرمانروای منگزیا شد هر چند که هنوز تابع شاه بزرگ بود. آتنائوس نوشت که تمیستوکلس در منگزیا مقام رهبر و رئیس بزرگ را دریافت داشت. سکههایی که تمیستوکلس در آن دوران ضرب کرد هنوز نگهداری شدهاست، سکههایی با نقش عقاب و خدای آپولو. اطلاعات مربوط به تحویل شهر لامپ ساکوس به تمیستوکلس در کتیبههایی از قرن سوم پیش از میلاد از همان شهر، مورد تأیید قرار گرفتهاست. طبق نوشتههای همین کتیبهها، همه ساله جشنی به افتخار تمیستوکلس و نیاکانش برپا میشدهاست.[۲۲] تمیستوکلس حدود ۴۶۲ پ م (در ۶۵ سالگی[۲۳]) درگذشت. روایات چندی دربارهٔ مرگش وجود دارد. طبق روایت توسیدیدس، وی بر اثر ابتلا به یک بیمار درگذشت.[۲۴] ولی توسیدیدس در عین حال داستان شایع را بدین شرح نقل میکند: تمیسکلوس چون نمیخواست علیه یونانیها وارد جنگ شود سم خورد و هلاک شد، با آنکه به شاه ایران قول داده بود که در چنین جنگی شرکت خواهد کرد.[۲۵] اردشیر با شنیدن خبر خودکشی تمیستوکلس، یاد او را گرامی داشت.[۲۶] توسیدیدس با چشمان خودش مشاهده کردهاست که در میدان اصلی شهر مگنزیا یادمانی برای تمیستوکلس برپا داشته بودند و مینویسد در مگنزیا، آرامگاه زیبایی برای تمیستوکلس بنا کرده بودند.[۲۷] یهودیان در زمان اردشیر یکم[ویرایش متنی] تصویری نقاشی شده از عزرا. قسمتی از کتاب عهد عتیق (عزرا ۱۰–۲۴؛ نحمیا 1:9a) در نسخه قدیمی لنینگراد نقاشی از تصویر عزرا در کتاب Promptuarii Iconum Insigniorum در عهد عتیق از ارتخشستا (اردشیر) به نیکی یاد شدهاست. چون فلسطین که بخشی از ساتراپی بغبیش بود، بر سر راه مصر قرار داشت، طرف توجه خاص هخامنشیان، از جمله اردشیر بود. اردشیر در ۴۴۴ پ. م نحمیا را که شربت دار یا ساقی او بود، به فرمانداری اورشلیم برگزید. این انتخاب سرنوشت قوم یهود را برای همیشه دگرگون کرد. برخی از دانشمندان بر این گمان اند که عزرای کاتب را نیز اردشیر در ۴۵۸ پ. م به اورشلیم فرستادهاست.[۲۸] در زمان اردشیر، نفوذ هخامنشیان در ارض موعود و سرزمین فلسطین بیشتر شد. چرا که اردشیر به دنبال سیاستهای مسالمتآمیز نیاکان خویش، نسبت به یهودیان با مدارا و ملاطفت رفتار میکرد؛ به شرط آنکه رؤسای قوم یهود نیز به هخامنشیان وفادار بمانند. به همین جهت کار یهودیان در ایران و به خصوص در پایتخت رونق داشت و این گروه یکی از ارکان اقتصادی شهر بهشمار میرفتند.[۲۹] در ناحیه یهودیه که بخشی از فلسطین را تشکیل میداد، وقایعی رخ داد که برای آینده حائز اهمیت فراوانی بود. حتی پیش از اسارت بابل، منازعات جدی فراوانی در زمینه مسائل مذهبی روی داد. پارهای از رهبران مذهبی (یکتاپرستها) اعلام کردند که یهودیان فقط یهوه، خدای یگانه را بپرستند، در حالی که پارهای دیگر از سوی عده بیشتری از مردم پشتیبانی میشدند، گذشته از یهوه، خدایان دیگری مثل آستارته را نیز میپرستیدند. این باور که یهوه تنها خدایی است که باید پرستش شود، در میان عمده یهودیانی بود که به بابل تبعید شده بودند، بدین ترتیب در میان یهودیانی که باقیمانده بودند، اکثریت با آنانی بود که عقیده داشتند یهوه بزرگترین خدایی است که بایددر کنار یک عده خدای دیگر پرستش شود. باور مشابهی در میان یهودیانی که در الفانتین مصر سکنی داشتند نیز شایع بود.[۳۰] به هنگام اسارت بابلیها، عده بسیاری از یهودیانی که تبعید شده بودند، شروع به پرستش یهوه همراه با سایر خدایان کرده بودند. هنگامی که کوروش دوم، یهودیان بابل را که هنوز اکثرشان یکتاپرست بودند، اجازه داد که به اورشلیم بازگردند، فقط تعداد اندکی از یهودیان تبعیدی آماده بازگشت به میهن مادری شان شدند؛ ولی نمایندگان خانوادههای خاخام علاقهمند شدند تا بازگردند و موقعیت و مقام سابق را بدست آورند و از درآمد و مقرری معبد بهرهمند شوند. هنگامی که آنان به اورشلیم بازگشتند، تصمیمشان برای اشاعه یکتاپرستی با مخالفت شدید یهودیانی قرار گرفت که از آنجا تبعید نشده بودند و مقیم بودند و همچنین یهودیان نواحی همسایه با نظر آنها مخالفت کردند؛ بنابراین کوشش آنها برای مجبور ساختن ساکنین قبلی برای پرستش تنها یهوه و نه خدایان دیگر بینتیجه ماند. به همین دلیل هم بود که بین سالهای ۵۱۵ و ۴۵۹ پ. م. در معبدهای اورشلیم سایر خدایان به همراه یهوه پرستیده میشدند.[۳۱] چنین به نظر میرسد که گروه یکتاپرست و گروه مخالفانشان پی در پی نزد حکمرانان ایرانی شان از یکدیگر شکایت میکردند. گذشته از اینها فرمانداران مناطق همسایه، از فعالیت گروه یکتاپرست شکایت داشتند و اظهار میداشتند نمایندگان آنها درصدد توطئه علیه شاه هستند. در نتیجه در سال ۴۵۸ پ. م. شاه، دانشمند یهودی به نام عزرا را که مشاور شاه در امور یهودیان و ضمناً در خزانه داری شاهی صاحب مقام بود، از شوش به اورشلیم فرستاد. شاه بودجه لازم را در اختیار او قرار داد و اختیاراتی نیز به وی تفویض کرد تا مسایل را حل و فصل نماید و نیز تغییرات لازم را در قوانین، مشابه قوانینی که داریوش اول در مصر قرار داده بود، بدهد.[۳۲] عزرا به همراه کاروانی از یهودیان که به اورشلیم بازمیگشتند، با نامه شاه به اورشلیم برگشت. برای آنکه معبد و قربانیها بتوانند شکوه خود را بازیابند، وسایل مادی به این کار تخصیص یافته بود که شامل پیشکشهای شاه و دربار، هدایای یهودیان ساکن بابل، ظروفی برای معبد؛ افزون بر آن فرمان برای خزانه داران ماورای نهر بود. در این فرمان، گفته شده که به عزرا آنچه بخواهد تا مبلغ صد تالان نقره، ۴۰۰ لیتر ش*ر..اب، ۴۰۰ لیتر روغن، ۴۰۰ هزار لیتر آرد و «از نمک هرچه بخواهد» بدهند.[۳۳] وی در عین حال یک کتاب مقدس به نام اسفار پنجگانه (تورات عهد عتیق) که در دوران اسارت بابلیها ویرایش شده و بخشی از عهد عتیق بود، به آنها هدیه کرد. عزرا هنگام مسافرت و زمان گذشتن از میانرودان، عدهای از یهودیان آنجا را نیز تشویق کرد که با او به اورشلیم بروند. ثروتمندان آنها از رفتن خودداری کردند؛ ولی بودجه و هزینهای در اختیار آنهایی نهادند که مایل بودند به یهودیه بازگردند.[۳۴] از آن زمان به بعد، مرحله جدیدی در تاریخ یهودیه آغاز شد. نتیجه این مرحله جدایی و دوری جامعه اورشلیم بود. آنگونه که مایر اظهار نظر کرده، اصولاً یهودیت، محصولی از امپراطوری هخامنشی است. گرچه اندیشه نخستین آن در فلسطین سازماندهی شد ولی اگر کمک مالی و اقتصادی یهودیان پراکنده در بابل نبود، نمیتوانست جان بگیرد و شناخته شود، تازه آن یهودیان پراکنده بابلی نیز نمایندگانشان پشت گرم به کمکهای مالی پادشاههای ایرانی بودند. با کمک آنها قوانین اسفار پنجگانه موسی نه تنها در یهودیه حتی در میان یهودیان پراکنده بابلی تدوین شد و جان گرفت.[۳۵] عزرا در تاریخ ۴۵۵ پیش از میلاد اعلام داشت رعایت قوانین اصفار پنجگانه برای تمام اعضای جامعه یهودی اجباری است، هم در یهودیه و هم آن سوی مرزهای آن. در حقیقت این یک طومار بود حاوی افسانههای اساطیری- داستانهای گوناگون - قوانین پرستشی، ولی در خلال آنها قوانین مدنی و قوانین کیفری کمتر مورد بحث واقع شده بود؛ ولی کوششهای عزرا برای شناساندن و قبول این قوانین، با مخالفتهای شدید روبرو گردید، نه تنها از جانب توده عامه مردم بلکه حتی از جانب طبقه اشراف. به ویژه ساکنان اورشلیم از تقاضای جدی عذرا در زمینه فسخ و لغو پیوند زناشویی یهودیان با ساماریتانها، بسیار ناراحت بودند. ساماریتانها کسانی بودند که جز یهوه خدایان دیگری را نیز میپرستیدند و عزرا نمیتوانست این جریان را تغییر دهد. پیروان و هواخواهان عزرا، میل نداشتند ساماریتانها را برای خدمات، به درون معابد راه دهند، تا مجبور نشوند درآمد خود را از معبد، با آنان تقسیم نمایند. درآمدی که متعلق به مردم اورشلیم بود. از سوی دیگر کوششهای عزرا برای کشیدن یک دیوار دفاعی گرداگرد اورشلیم به نتیجهای نرسید. هنگامی که وی به مردم فرمان داد تا دست به کار ساختن دیوار شوند، نواحی همسایه به اردشیر اول شکایت کردند که ما نمک گیر سفره شاه هستیم، بنابراین نمیتوانم مشاهده کنیم آسیبی متوجه او می وشد، اورشلیم قصد دارد با کشیدن دیوار، دست به شورش بزند و در نتیجه از دادن مالیات خودداری ورزیدند. در نتیجه چنین شکایتی کار ساختمان دیوار متوقف ماند. سرنوشت بعدی عزرا نامعلوم است. امکان دارد که به شوش احضار شده باشد. پس از وی یهودیه، به وسیله یک ساتراپ ایرانی اداره میشد و متصدی امور اجتماعی کشیش بزرگ بود. در سال ۴۴۵ پ. م. مقام یهودی دیگری از دربار شوش به اورشلیم آمد. وی نحمیا نام داشت، هم مشاور شاه در امور یهودیان بود و هم ساقی شاه بود. کارشناسها معمولاً نظر دادهاند که ساقیگری برای شاه به دست خواجهها بوده ولی هلتز اخیراً این نظریه را رد کردهاست. نحمیا موفق شد که از شاه اجازه بگیرد تا به عنوان فرماندار جدید به یهودیه برود و قانون اسفار پنجگانه را به مورد اجرا بگذارد. شاه همچنین به وی نامههایی داد برای فرمانداران سوریه و فلسطین که به او اجازه دهند در قلمرو آنان اختیارات کامل داشته باشد. گذشته از اینها، اردشیر به نگهبان جنگلهای شاهانه آصف در سوریه، دستور داد که الوارهایی برای مصرف ساختمان معبد در اورشلیم و نیز دیوارهای گرداگرد شهر در اختیار نحمیا قرار دهد.[۳۶] با مطالعه وقایع در مییابیم که ورود نحمیا خصومت همسایگان یهودیه را فرونمینشاند، بلکه مانند گذشته تصمیم میگیرند که جاه طلبیهای او را برای پادشاهی در نزد او افشا کنند. دلیل آنها برای اثبات این این امر حصاری است که نحمیا اورشلیم را به آن مجهز کردهاست. خطر از آنجایی که بسیاری از همسایگان بر اثر ازدواجهای بین قومی خویشاوندی در یهودیه دارند، دو چندان میشود؛ تلاشهای عزرا (اگر وی پیش از نحمیا باشد) برای بطلان این ازدواجها آشکارا قرین توفیق نشدهاست. حتی پسر کاهن بزرگ از بیرون یهودیه زن گرفتهاست. نحمیا در هنگام مأموریت دوم خود ناگزیر شد ممنوعیت را تجدید بکند.[۳۷] نحمیا مانند عزرا، یک پشتیبان جدی خداپرستی بود، بدین جهت هنگام ورود، نه تنها از سوی مردمان مناطق همسایه، بلکه از سوی اکثریت جامعه یهودیها با سردی و خصومت روبرو شد. اورشلیم در آن هنگام از تاخت و تاز و تعدی همسایگان اطراف خود، آمونیها، عربها و اِدومیتها رنج میبرد. بدین ترتیب وظیفه پیش روی نحمیا، بسیار دشوار بود و عزرا از عهده این کار بر نیامده بود. با آنکه هر دوی این افراد دارای تعصب و شیفتگی بودند ولی نحمیا از ذکاوت برتری برخوردار بود و سیاستمداری بهتر بود.[۳۸] به عنوان یک فرماندار ایرانی، نحمیا فرمانده نیروهای نظامی بود. بهکارگیری نیروی نظامی علیه مردمان خودش، آمیخته با ریسک و خطر بود و برای هدف وی کاری بی فایده. نحمیا برای جلب توجه مردم به سوی خویش، ابتدا کوشید تا منازعات سیاسی بین جامعه یهود را حل و فصل نماید. برای اجرای این کار برنامهای برای چند مورد اصلاح طلبی به مردم ارائه کرد؛ ابتدا مقداری وام بدون بهره در اختیار مردم گذاشت و سپس افرادی که برای گرفتن وام به گرو متوسل شده و اشیا و اموالی به گروه نهاده بودند، اموالشان را بازپس داد. گذشته از اینها، مردم از دادن مالیات، مالیاتی که بر محافظت و نگهداری دربار ساتراپنشین بود، معاف نمود. در تاریخ ۳۰ اکتبر ۴۴۵ پ. م. نحمیا اعلام داشت قوانینی که قبلاً توسط عزرا گردآوری و تصویب شده باید به مورد اجرا گذاشته شوند. پس از آن بنا به عللی نحمیا به دربار شاه بازگشت؛ این بازگشت، احتمالاً به علت شکایت اشراف یهودی و طبقه روحانیت بوده که با اصلاحات اجتماعی وی موافق نبودهاند؛ ولی در ۴۳۲ پ. م. بار دیگر نحمیا به اورشلیم بازگشت تا اصلاح طلبی مذهبی خود را مجدداً آغاز نماید. پیش از هر چیزی، وی ورود توبیا نماینده سرزمین آمونیت را به معبد ممنوع کرد و آن سرزمینی بود آن سوی رود اردن. پس از آن از کاهن بزرگ اتاقی برای شخص خود در محوطه معبد گرفت. اخراج توپیا نخستین برخورد مستقیم بین او و طبقه روحانی را باعث شد؛ ولی نحمیا به جای آنکه باعث افزایش تنش شود، در این راه گامی غیرمنتظره برداشت: یک دهم از درآمد کشاورزی را به طبقه روحانیت اختصاص داد و ضمناً آنها را از پرداخت مالیات معاف کرد. بدین ترتیب، وی طبقه روحانیت را وارد اردوی خود کرد که برایش امتیازی بود. بدین ترتیب نحمیا، موفق شد قانون مذهبی را به مورد اجرا درآورد و از طرف دیگر روز شنبه (سبت) را تثبیت کند. پس از آن با پشتیبانی پادگان نظامی ایران و طبقه روحانی و توده مردم، که از شر وام خلاص شده بودند، نحمیا موفق شد دشوارترین مسئله را حل و فصل کند و آن فصل کند و آن فسخ پیوندهای زناشویی اختلاطی بود. در مسئله اخراج نواده کشیش اعظم که با دختر سانبالات فرماندار ساماریا از اورشلیم ازدواج کرده بود، مخالفان خود را که بر سر و روی خود میکوفتند و موی سرشان را میکندند، مجبور به سکوت کرد. وی همچنان، افراد دیگری را که حاضر به جدایی از همسران بیگانه خود نبودند، اخراج نمود. تمامی آنها به جز یهوه، خدایان دیگری میپرستیدند. هر چند که سان بالات نام بابلی بر خود داشت (سینوبالیت (خدا) سین مرا زنده نگهداشت)، ولی به فرزندانش نامهای مذهبی داد که مخلوط با یهوه بود.[۳۹] در آن هنگام بود که بازسازی دیوار استحکامی اورشلیم، امکانپذیر گردید؛ ولی سانبالات و فرمانداران مناطق همسایه با خشم فراوان با نحمیا مخالفت کرده، او را متهم کرد که فعالیتهایش طرح یک شورش علیه شاه ایران است. این مقامات و سربازهایش به اورشلیم از مردم خواستند جلوی کارهای ساختمانی را بگیرند؛ ولی یهودیان از میان خودشان گروهی نظامی را برگزیدند و آنها از کارگران ساختمانی محافظت به عمل آوردند، و به زودی اورشلیم به شهر کاملاً محافظت شده تبدیل شد. بدین ترتیب نحمیا موفق شد با پشتیبانی و کمک شاه ایران، اورشلیم را به عنوان مرکز ایدئولوژی مسلط مذهبی در یهودیه ثابت و مستقر کند. اندک اندک قوانین اصفار پنجگانه موسی، در میان یهودیان پراکنده هم راه یافت. این جریان مخصوصاً به وسیله یک پاپیروس آرامی که محتوی اطلاعات جالبی دربارهٔ فرمان داریوش دوم است، گواهی میشود. این فرمان در سال ۴۱۹ پ. م. صادر گردید. شاه توسط ساتراپ خود در مصر آرسامس به یهودیانی که در الفانتین میزیستند دستور داده بود که از تاریخ ۱۵ تا ۲۱ ماه نیسان فستیوال قدیمی را برپا دارند، همان فستیوالی که در یهودیه معمول و شایع بود. این فرمان نه فقط برای یهودیان الفانتین، بلکه برای تمام یهودیانی که در حاشیه مرزهای امپراطوری میزیستند، صادر شده بود.[۴۰] هنگامی که نحمیا تمام مأموریت خود را به انجام رسانید به دربار شوش بازگشت؛ ولی آن استحکامات اورشلیم نوعی تهدید بود در زمینه جدایی یهودیان از ایران، این بود که دولت ایران باگوآس مورد اطمینان را به عنوان جانشین نحمیا تعیین کرد. ژوزفوس فلاویوس نیز در آثار خود اشارهای به وی داشتهاست. همچنین در پاپیروسهای الفنتین به نام باگوهی از وی یاد شدهاست. اظهار نظر دربارهٔ اصل و تبار این مرد دشوار است. ناو وی ایرانی است ولی باید در نظر داشت که در خلال قرن ششم پیش از میلاد، و نه دیرتر، پارهای از یهودیان نام ایرانی برای خود برمیگزیدند. گذشته از اینها هر ۳ فرماندار یهودیه پیش از باگوآس از پایان قرن ششم پیش از میلاد تا نیمه دوم قرن پنجم از میلاد، همه یهودی بودهاند (شِش بازار، زِروبابل و نحمیا). منبع: ویکی پدیا

نویسنده موضوع •HOORYA•
تاریخ شروع 1/10/20
پاسخ‌ها 0
بازدیدها 194
کاربران تگ شده هیچ

•HOORYA•

کاربر فعال

کاربر فعال

1/10/20

نویسنده موضوع
#1

ردشیر یکم یا ارتخشتره (به پارسی باستان:

[IMG...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

امضا : •HOORYA•

شما برای پاسخ‌دادن باید به انجمن ورود کنید.

موضوعات مشابه

بزرگان تاریخ داماسپیا همسر اردشیر یکم و مادر خشایارشای دوم

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 277

23/12/22

Seta~

بزرگان تاریخ داماسپیا همسر اردشیر یکم

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 266

31/7/22

Amin~

بزرگان تاریخ شاپور اول ساسانی، فرزند خلف اردشیر

پاسخ‌ها: 3

بازدیدها: 230

27/1/23

مَتَرْسَکْ-

بزرگان تاریخ اردشیر بابکان

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 227

4/8/22

Seta~

بزرگان تاریخ آمستریس (دختر اردشیر دوم)

پاسخ‌ها: 0

بازدیدها: 254

31/7/22

Amin~

بزرگان تاریخ پروشات (دختر اردشیر سوم)

پاسخ‌ها: 1

بازدیدها: 225

14/6/22

Amin~

بزرگان تاریخ آتوسا (دختر اردشیر دوم)

پاسخ‌ها: 2

بازدیدها: 281

14/6/22

Amin~

اشتراک گذاری

فیسبوک X (Twitter) Reddit Pinterest Tumblr WhatsApp ایمیل پیوند

سلام! جهت عضویت در انجمن یک رمان کافی است بر روی ثبت نام کلیک کنید.

عقب

بالا