حقوق جزا جستاری دربارۀ تأخیر در اجرای حد

[Raha~]

به ویژه اینکه بنا بر رأیی در حقو قﷲ گواهی دادن از باب امر به معـروف و نهـی از منکر واجب است. برابر این رأی، شهادت داوطلبانه و بدون تقاضای کسی، معتبر و حتی واجب است (النجفی، 1405، ج ).14: 701 چگونه می توان کسی را که برای انجام دادن وظیفه اقدام کرده است، به کیفر سنگین قذف محکوم کرد؟ همچنین میتـوان پرسـ ید: آیا قاضی وظیفه ندارد، پیش از استماع اولین گواهی، از حـضور بقیـۀ گواهـان اطمینـان حاصل کند؟ درست است که از راههای گوناگون باید مردم را آموزش داد تـا بـرای ادای گواهی در چنین مواردی به آسانی در دادگاه حاضر نشوند، ضرورتی ندارد این آموزش از راه اجرای حد بر آنها باشد. در اجرای حد و مجازات حتی بر بی پروایان، در هر حال نباید جانب احتیاط را از دست داد.

برخی فقیهان با اشاره به این اشکال ها و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

افزون بر این، مضمون روایت مذکور با روایت اسماعیلبن خراش هم در تعارض است. در این روایت به نقل از زراره می خوانیم کـه : شـهادت شـهود بـ هطـور متفـرق پذیرفتـه می شود، اما اگر سه نفر شهادت داده باشند، شهادت نفر چهارم پس از آن هـم پذیرفتـه میشود (الحر العاملی، 1401، ج ).81: 303 هرچند سند این روایت اعتمادپذیر نیست.

آنچه التزام به ظاهر روایت سکونی را دشوار تر می کنـد ایـن اسـت کـه برابـر روایـات موجود، حد بهدلیل مصالح گوناگونی مانند بیماری بزهکار به تأخیر افتـاده اسـت (الحـر العاملی، 1401، ج ).81: 023 از یک سو لحن روایت سکونی که تـأخیر در حـد را نفـی میکند، بسیار تأکیدآمیز و تخ صیصنابردار است؛ واژۀ ساعت نکره در سیاق نفی اسـت و افادۀ عموم میکند. مقصود از واژۀ ساعت در عرف آن روز، هر واحد زمانی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

2. 2. 2. مرسلۀ صدوق

در مرسلۀ صدوق از امیرمؤمنان (ع) نقل شده است که:

»اگر در اجرای حد اما و اگر راه پیدا کند، حد، تعطیل میشود« (الـصدوق، 1404، ج

4: 50، روایت 1705).

اما و اگر را میتوان به درنگ و تأخیر تفسیر و تعبیر کر د. مقصود از اما و اگر هر چـه باشد، روشن نیست که حد در این روایت بهمعنای حد اصطلاحی باشد. مـضمون روایـت بیشتر ناظر است به سرزنش الغاگرایی و سستی و اهمال در اجرای مجاز اتها، به گونـه ای که به تعطیل کیفر بینجامد و اصل قطعیت کیفر را مخدوش کند. لحن روایت، هر تأخیر مصلحت آمیزی را نفی نم یکند، بلکه مقصود چنان تردید و درنگـی اسـت کـه سـرانجام مایۀ تعطیلی اجرای مجازات شود.

حتی احتمال دارد که حدیث بهنوعی بیانگر مضمون قاعدۀ درء و تأکید بر این نکتـه باشد که حد را تنها...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

2. 2. 3. مضمرۀ سماعه

در مضمرۀ سماعه، تعزیر، حدی که وقت ندارد (حداً ل*ی*سی له وقت) نامیـده مـیشـو د در.

این روایت آمده است که:

گواهان به ناحق به حدی که وقت ندارد، محکوم میشوند؛ و این به نظر امام بـستگی دارد (الکلینی، 1387، ج 243 :7، روایت 61 ).

ممکن است با تکیه بر مفهوم این تعبیر که دربارۀ تعزیر است، حد به مجـازات دارای وقت، تفسیر و تعبیر شود . به این معنا کـه وقـت حـد، مـشخص و معـین اسـت و بایـد بی درنگ اجرا شود.

اما در این تعبیر، مقصود از وقت، نه زمان که اندازه است. بنابراین نمیتـوان بـه مفهـوم این تعبیر برای اثبات موقت بودن، یعنی فوری بودن اجرای حد استناد کرد. وقت در اصـل به معنای حد و غا یت زمانی یا مکـانی (ابـن فـارس، 1404، ج 1316 :، مـادۀ وقـ ت) و هـم بهمعنای زمان معلوم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

2. 2. 5. روایات نهی از تعطیل حد

در روایتی از تعطیل و تضییع حد نهی شده است (برای نمونه نک: الکلینی، 1387، ج 7:

).291 فقها با است ناد به همین روایات، تعطیل و عـدم اجـرای حـد را حـرام دانـ ستهانـد

(النراقی، ).7141: 455 این روایات، مستند شمار شایان توجهی از احکـام مهـم جزایـی دیگر هم قرار گرفته است. گاه استدلال می شود که ادلۀ حرمت تعطیل حـد، بـر حرمـت تأخیر در اجرای حد هم دلالت میکند (موسـوی گلپای گـانی، 1412، ج 2 ).: 97 از ایـن بالاتر ادعا شده است که تأخیر و امهال، مصداق تعطیل است (همان) یا اینکه تأخیر حد آن را در معرض سقوط قرار می دهد (الطباطبایی، 1363، ج 50 :16).

نمی توان پذیرفت که تأخیر لزوماً مصداق تعطیل است. برعکس، می تـوان مـواردی را تصور کرد که تسریع در اجرای حد سبب تضییع...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

گاه گفته می شود که راز عدم جواز کفالت در حد، آن بوده که فایدۀ کفالت این است که در صورت استنکاف مکفول له بتوان حق را از کفیل استیفا کرد و این در بـاب حـدود ممکن نیست؛ زیرا نم یتوان کسٌی را در برابر گناه دیگری مسئول شناخت. بلی ایـن امـر در اموال شدنی است؛ از همینروی کفالت در دعوای قتل راه پیدا نم یکند؛ اما کفالت در دعوایی با موضـوع دیـه صـحیح اسـت (نـک : السرخـسی، بـی تـا، ج 102 :20؛ موسـوی گلپایگانی، 1412، ج 2: 78ـ97) بر این مبنا تفاوتی میان حد و تعزیر نیست؛ زیـرا ایـن ملاک در حد و تعزیر یکسان است (موسوی گلپایگانی، 1412، ج 2: 78ـ79).

بر پایۀ این تفسیر، احادیث نهی از کفالت به لغویت کفالت در امور جزایی اشاره دار د. در این صورت، احادیث مذکور به لغویت کفالت ارشاد میکند، یا حداکثر بر عـدم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

3. فلسفۀ عدم جواز تأخیر در اجرای حد

تلاش برای شناخت رمز و راز ممنوعیت تأخیر، ابعاد و دامنۀ این حکـم را روشـن مـیکنـ د. پاسخ به پرس شهایی مانند اینکه آیا عدم جواز تأخیر به حد اختصاص دارد، یا تعزیـر را هـم در بر میگیرد؛ نیز اینکه آیا این حکم در مجازات جرایم حقﷲ و حقالناس یکـسان اسـت، در گرو پیبردن به علت این حکم است. پرداختن به این مباحث از آنروی ضروری است که نفی وجوب و لزوم فوریت اجرای حد بهمعنای آن نیـست کـه هـر گونـه تـأخیری موجـه و پذیرفتنی است؛ بلکه تأخیر در اجرای کیفر در هر حال محدودیت هایی دارد.

. 1. تأخیر و تزلزل اصل قطعیت کیفر

با تکیه بر ارتکازات عرفی و انتظارهایی کـه از اجـرای کیفـر مـیرود، نهـی از تـأخیر در اجرای حد بیشتر در حال و هوای محافظت بر اصل قطعیت کیفر...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

این گونه برداشت های سخت گیرانه و در ظاهر دقیق، به نوعی خلاف دقـت و مغـایر بـا نکته ای است که این روایات در صدد تأکید بر آن بوده اند. روایات نهی از تأخیر حد بر آن نبوده اند تا رعایت ملاحظات انسانی در اجرای کیفر به ویژه بر کسانی مانند بیمار را نفـی کنند. تأخیر در اجرای حد را باید در حال و هوای فلسفۀ نهی از تأخیر که همان تعطیل و تضییع اجرای کیفر است، فهم کرد، نه چنین بر داشتهای سخت گیرانه ای. هـر تـأخیر مصلحت آمیزی لزوماً مصداق تضییع حد و سستی و اهمال در اجـرای آن نیـ ست. اتفاقـاً می توان تصور کرد که شتاب در اج رای کیفر سبب شود تا فلسفۀ مـورد انتظـار از کیفـر برآورده نشود . شیخ مفید تصریح کرده اسـت کـه بـر میگـسار و هـر کـس دیگـری کـه ش*ر..اب های ممنوع را نوشیده باشد، حد اجرا نم یشود؛ تا...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Raha~]

3. 2. تأخیر در حد و جنبه های انسانی در اعمال کیفر

می دانیم که گون ههایی از تأخیر در اجرای حد، شاید مایۀ ضرر و زیان روحـی، جـسمی و حتی مالی محکوم شود؛ به ویژه آنگاه که در فاصلۀ میان حکم بـه محکومیـت و اجـرای حد، تضییقات و محدودیت هایی هم علیه محکوم اعمـال شـو د. از دیربـاز در مـواردی از تأخیر قصاص این نگرانی وجود داشته است که چنین تأخیری، موجـب ضـرر محکـوم و خود کیفر بیدلیلی است (النجفی، 1405، ج ).24: 303 آیـا در نهـی تـأخیر در اجـرای حد، رعایت جهات انسانی هم مورد نظر بوده است؟

در نصوص مربوط به تأخیر حد به این جنبه اشاره ای نشده است. در متون فقهی هم آنقدر که نصوص مربوط در حال و هوای توجه بـه اصـل قطعیـت کیفـر و پیـشگیری از سقوط آن فهم شدهاند، به این مطلب پرداخته نشده است. بر...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.