تاریخ ایران سهم قمي ها در امور ديواني دولت سلجوقي

[Rigina]

منطقه جبل یا همان عراق عجم ـ گرچه شاید در باره تطبیق این دو بر هم کاملا یکسان نباشد و شامل محدوده ای میان اصفهان و همدان و ساوه و قم و کاشان می شود ـ یکی از فرهنگی ترین و فرهیخته ترین مناطق ایران در طول بیش از هزار سال از قرن سوم ـ چهارم به بعد است. آنچه در اینجا آمده، گزارش سهم قمی ها و شماری دیگر از چهره های برجسته از وزیران و دبیران در دولت سلجوقی در قرن ششم هجری است. مبنای این نوشتار، کتاب ذیل نفثه المصدور اثر بسیار بسیار ارجمند است که در اواخر قرن ششم هجری نوشته شده و بر اساس تک نسخه برجای مانده در مصر به چاپ رسیده است.
ذیل نفثة المصدور اثر نجم الدین ابورجای قمی که به گواهی نوشته مصحح بر روی جلد در اواخر قرن ششم هجری تألیف شده، یکی از آثار دبیران و مستوفیان برجسته دوره سلجوقی در...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Rigina]

در حاشیه اینها، اطلاعات تمدنی این اثر نیز زیباست هم مستقیم و هم غیر مستقیم. وقتی از کتابخانه ای در همدان سخن می گوید، بسیار عالی است: «در مسجد عتیق همدان دارالکتبی فرموده است مشحون به انواع کتب علوم، و جامه عروسان و دامادان، و پوشش جنازه مردگان که ببرند و باز آورند، این دارالکتب چون هدهد با قبا و کلاه است. چند رسم بر این دارالکتب فرموده است. در تذهیب و تهذیب آن ید بیضا نموده. هر کس که بر آن رحبه رود، آسایش و سکون و راحت به دل او رسد. پندارد که پای او به گنج فرو رفت. چنان که کهربا کاه رباید این رحبه غم از دل برد. اگر کسی نزهت جای چنان طلب کند، کتابت به رنج نویسد. مدرسی چون خواجه امام معین الدین پسر جمال الدین ابوالمظفر نشانده است که فضل او چون دم مسیح، مرده جهل را زنده کند و اثر علم او...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Rigina]

اما آنچه در این جا یعنی این سطوری که مطالعه می کنید، مورد توجه ماست، آگاهی هایی است که وی در باره دبیران شیعی می دهد. گفتنی است که در کتاب نقض که اندکی پیش از این اثر تالیف شده، یعنی حوالی 560 نام شماری از دبیران و دیوانیان شیعی به خصوص از اهالی قم برده شده است. بسیاری از اینان که شعر به پارسی و عربی می سروده اند، نامشان در خریدة القصر به همراه اشعار عربی آنان آمده است. نام شماری دیگر در الفهرست منتجب الدین رازی آمده که حوالی 600 تألیف شده است. برخی را هم در مجمع الاداب ابن فوطی می یابیم.با این حال، گنج حاضر، یعنی ذیل نفثه المصدور، اثری است که آگاهی های گرانبها و درجه اولی از این افراد بدست داده و ما را با جهان دبیری و دیوانی و نقش قمی ها در آن و شماری دیگر از رجال شیعه در قرن ششم آشنا...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Rigina]

گفتنی است که این سید مرتضی، از شاگردان شیخ طوسی بود و نقابت سادات ری در اختیار وی قرار داشت. و باز در جای دیگر به تفصیل در باره موقعیت این سید مرتضی نوشته و گفته است که «تاریخ باز هیچ علوی را در بزرگواری برابر او ندیدند». این همان است که پسرش، دختر خواجه نظام الملک را به زنی داشت. و پسرش «عزالدین یحیی که «در غزارت علم و تهذیب اخلاق، ثانی ندارد».[21] و در نهایت داستان کمال ثابت که گویی خواسته نتیجه رفتار بد او را با این خاندان بنماید که گونه زندانی شد و در آنجا کشتند و گفتند که خود بمرد.
به نظر ابورجا، سهم عراق ـ یعنی عراق عجم ـ در دولت سلجوقی بسیار زیاد بوده است: «دولت عراقیان ممتد گشت، دیوار قم و عمارت مسجد جامع شهر و مناره‌هاء آنجا ایشان کردند.» همان جا از ابوالفضل عراقی یاد کرده همان...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.