زندگینامه بیوگرافی خدیجه‌ خانم تجریشی(جیران)

[Dark night]

خدیجه‌خانم تجریشی (درگذشتهٔ دی ۱۲۳۸ هجری خورشیدی) که با نام جیران شناخته می‌شود و فروغ‌السلطنه لقب دارد، یکی از همسران محبوب و نخستین سوگلی ناصرالدین‌شاه، پادشاه ایران بود.

جیران
بهمن بنگی
زاده	تجریش، ایران
درگذشته	دی ۱۲۳۸ تهران، ایران
آرامگاه	حرم شاه عبدالعظیم، تهران

...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

نام و تبار​

نام جیران «خدیجه» و دختر یک باغبان و نجار به نام محمدعلی‌خان تجریشی از اهالی روستای کوهسار تجریش در نزدیکی شمیران تهران بود. او پس از این که با ناصرالدین‌شاه ازدواج کرد، به دلیل داشتن چشمان بزرگ، توسط شاه «جیران» خوانده شد. جیران واژه‌ای ترکی و به معنای بچه آهو است. جیران علاوه بر یک خواهر به نام عصمت، صاحب برادری به نام اسدالله تجریشی بود که پس از ازدواج او با شاه، در زمره فراشان درآمد و پس از آن پیشخدمت ناصرالدین‌شاه شد. خواهرزاده جیران محمد ابراهیم مفیدی یک پهلوان مشهور شمیرانی بوده‌است.

آشنایی با ناصرالدین‌شاه​

در مورد نحوه آشنایی ناصرالدین‌شاه و جیران عقاید متفاوتی وجود دارد. به نوشته عباس امانت، جیران ابتدا به جهت یادگیری رقص و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

ویژگی‌ها​

پولاک، پزشک مخصوص ناصرالدین‌شاه که در زمان حیات جیران در ایران به سر می‌برد و او را دیده بود، دربارۀ شکل و شمایل جیران نوشته است: او نه زیبایی خاصی داشت و نه لطف و ملاحتی، و بر گونۀ چپ هم سالکی بزرگ داشت. با وجود همۀ اینها بر شاه نفوذ بسیاری پیدا کرد و مردم این نفوذ را در اثر سحر و جادو می‌دانستند.

جیران شیفته شکار و سوارکاری بود. او به هنگام سواری چکمه و لباس مردانه می‌پوشید و روبنده‌اش را به گرد سر می‌پیچید و چالاکانه اسب می‌تاخت. در شکارگاه، قوش مخصوص خود را که «غزال» نام نهاده بود به دست می‌گرفت و پشت اسب قزلی گلگون به نام «آهو» به قله کوه می‌رفت و شهبازش را در پی کبک می‌افکند. در این هنگام گروه انبوهی از تفگدار و قوشبان و نوکر به دور او گرد می‌آمدند،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

در اندرونی شاه​

عروسی ناصرالدین‌شاه حسین قوللرآقاسی
جیران احتمالاً در سال در ۱۲۳۰ شمسی (۱۲۶۷ قمری) با ناصرالدین‌شاه ازدواج کرد. او در سال ۱۲۳۲ ه.ش (۱۲۶۸ قمری) دومین پسرش، محمدقاسم میرزا را به دنیا آورد و بیش از پیش مورد توجه ناصرالدین‌شاه قرار گرفت. زمانی که محمدقاسم میرزا پنج سال داشت، شاه به او لقب امیرنظام داد و به فرماندهی کل قشون ایران منصوبش ساخت.

پس از آنکه در مهر۱۲۳۵ ه.خ (صفر ۱۲۷۳ قمری) دومین ولیعهد ناصرالدین‌شاه، سلطان معین‌الدین که از خجسته‌خانم تاج‌الدوله دختر شاهزاده سیف‌الله میرزا بود، درگذشت، ناصرالدین‌شاه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

سرانجام در شهریور ۱۲۳۶ (محرم ۱۲۷۴)، ولیعهدی امیرنظام رسماً اعلام شد. چندی بعد امیرنظام بیمار شد و مخالفان چنین شهرت دادند که صدراعظم ولیعهد را مسموم کرده‌است و جیران و شاه را بار دیگر به صدراعظم بدگمان ساختند. جیران نگران از توطئه‌های مخالفان خود از پذیرش اطبا بر بالین پسرش سر باز زد و امیرنظام تنها یک هفته پس از ولیعهدی جان سپرد. ناصرالدین‌شاه و جیران به شدت از این پیشامد متاثر شدند، تا جایی که به گزارش پولاک «شاه از شدت اندوه از خود بی‌خود شده سر به دیوار می‌کوفت و چند روز لب به غذا نزد». شایعات پیرامون دست داشتن میرزا آقاخان نوری در مرگ ولیعهد چنان شدت گرفت که شاه به ناچار اعلام کرد هرکه به تکرار به این سخنان بپردازد، دستگیر و مجازات می‌شود. با مرگ ولیعهد، مخالفت جیران با صدراعظم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

فرزندان​

ردیف	نام	تولد (هـ. خ/هـ. ق.)	مرگ (هـ. خ/هـ. ق.)	یادداشت‌ها
۱	سلطان محمد میرزا	؟	؟	در هشت روزگی درگذشت.
۲	محمدقاسم میرزا	۱۲۳۱/۱۲۶۹	۸ تیر ۱۲۳۷/۱۷ ذی‌القعده ۱۲۷۴	در ۱۲۷۳ هجری قمری با لقب «امیرنظام» فرمانده کل ارتش ایران شد. در ۱۳ مرداد ۱۲۳۶ (۱۳ ذی‌الحجه ۱۲۷۳) به ولیعهدی رسید. در پنج سالگی درگذشت.
۳	سلطان رکن‌الدین میرزا	؟	؟	در سه سالگی درگذشت.
۴	خورشیدکلاه	؟	؟	در دو سالگی درگذشت.

...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

ناصرالدین‌شاه پس از جیران​

ناصرالدین‌شاه تا سی و هفت سال پس از درگذشت جیران زنده بود و به گزارش بسیاری از منابع، تا پایان عمر او را از یاد نبرد. به نوشته دوستعلی معیری، شاه هرگز لقب جیران و اجازه سکونت در عمارت او را به کسی نداد. او گاه خود به تنهایی به سکونت‌گاه سابق همسرش می‌رفت و زمانی را به فکر روزگار گذشته و دیدن یادگارهای جیران می‌گذراند. روزی که ناصرالدین‌شاه در حرم شاه عبدالعظیم هدف گلوله میرزا رضا کرمانی قرار گرفت، خود را به آرامگاه جیران رساند و در کنارش جان داد. جسد ناصرالدین‌شاه را در همان مقبره به خاک سپردند.

به گفته مونس‌الدوله، ناصرالدین‌شاه سیاه قلمی از چهره جیران کشیده بود و پس از مرگ او مداوم به تماشای آن می‌رفت. او یک بار نیز در حین شکار با دیدن...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Dark night]

اشعار ناصرالدین‌شاه در وصف او​

ناصرالدین شاه که استعداد ادبی و علاقه به سرودن شعر داشت، گاهی هنگام بازدید از عمارت جیران اشعاری می‌سرود و به زمزمه می‌خواند. این ابیات را اهل حرم یادداشت می‌کردند و سوادهایی از آن استنساخ می‌شد و دست به دست می‌گشت. ابیات آغازین یکی از مشهورترین این مراثی چنین است:

روزی دلم گرفت ز اندوه هجر یار		آمد به یادم آن رخ و آن لعل آبدار
آن چشم همچو آهو و آن قد همچو سرو		آن ابروی کمان و دوزلفی تابدار
مکتوم درد وزلفش صد قلب غرق خون		در لعل آبدارش سی دُرِّ شاهوار
در زیر ابروانش صد تیر از مژه

...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.