خط سامانه نوشتاری

[ستآیش]

خَط، دبیره یا زبان‌نگاره یا سامانه نوشتاری، هنر یا وسیله‌ای برای ثبت و نوشتن اندیشه‌ها با استفاده از نشانه‌ها است که به چشم آشنا باشد و دیده شود. جاحظ می‌گوید: خط، زبان دست و حافظ آثار… است.

پراکندگی جغرافیایی دبیره‌های رسمی، ملی، محلی یا اقلیت در جهان

الفبایی [و]اژه‌نگاشتن و [س]یلابی ابجد ابوگیدا لاتین سیریلیک یونانی ارمنی گرجی هانگول الف حروف چینی [و] کانا [س] / کانجی [و] هانجاب [و] عربی عبری هندی شمالی هندی جنوبی حبشی تانا کانادایی ...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

جهت نگارش

• از چپ به راست: لاتین، سیریلیک، یونانی، گرجی، ارمنی و اتیوپیایی و همچنین مصری، سانسکریت و اسلاوی
• از راست به چپ: عربی، عبری، کلدانی، آسوری
• از بالا به پایین: چینی و ژاپنی سطور از بالا به پایین و حروف از راست به چپ
• از پایین به بالا: مکزیکی

لازم به یادآوری هست که کهن‌ترین نوشته‌ها معمولاً از «راست به چپ» و سپس از «چپ به راست» نوشته شده‌است. حتی درآغاز نوعی روش شیارگونه نیز متداول بوده‌است. در یونان قدیم، نوعی نگارش بوده که ابتدا از راست به چپ می‌نوشتند و چون به انتهای سطر می‌رسیدند از چپ به‌راست می‌نوشتند و باهمین ترتیب تا آخر پیش می‌رفت.

 

[ستآیش]

تاریخ خط​

مقالهٔ اصلی: تاریخ نگارش
در قدیم یک سلسله و علایمی وجود داشت که تا حدی به حفظ خاطره‌ها و اموری که باید حفظ شوند، کمک می‌کرد، نظیر: چوب‌خط‌های کوچک آلمانی‌های قدیم یا ریسمان‌های گره‌خوردهٔ مردمان پرو از زمان اینکاها یا گردن بندهای صدفی قوم ایروکوا به نام وامپون و بالاخره چوب‌خط‌های استرالیایی‌ها.

خط تصویری​

خط تصویری (به انگلیسی: Pictogram) مرحله دوم از مراحل اساسی خط است در این مرحله برای اظهار یک فکر، صورت آن را می‌کشیدند، مثلاً برای نوشتن یک حیوان، شکل آن را می‌کشیدند.[۵] شاید احتیاج به حفظ خاطره‌ها و ثبت اندیشه‌ها، نخستین محرک پیدایش خط در بین اقوام ابتدایی بوده‌است. چرا که انسان اولیه برای حفظ اموری...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

خط اوستایی
برای نگارش کتاب دینی زرتشتیان به کار رفته و برمبنای خط پهلوی ساسانی اختراع شده‌است. این خط آوانگار بوده و با ۵۳ یا ۵۸ علامت واکه و همخوان از قابلیت نگارش بسیار بالایی برخوردار است. از راست به چپ نوشته می‌شود و به نام‌های دین دبیره، دین دبیریه، دین دفیره و … هم نامیده می‌شود.

از نخستین سده‌های اسلامی چون زبان و خط پهلوی حالت رسمی خود را از دست داد مشکلات آن بیشتر عیان شد و برای سهولت در خواندن متون پهلوی آن را به الفبای اوستایی برگرداندند و این نحوه نگارش پازند نامیده می‌شود. در دوره زبان‌های ایرانی میانه خطی که مانی در آثار خود به کار برده‌است نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مانی خط را بر مبنای خط سریانی ابداع کرد که نسبت به خط پهلوی از امتیازات بیشتری برخوردار است...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

خط عبریویرایش​

خط عبری نیز که سابقه زبانی آن به سده چهارم پیش از میلاد می‌رسد از اصل آرامی نشات گرفته‌است. عموم یهودیان جهان خط عبری را برای نگارش آثار خود به کار می‌گیرند.

خط فنیقی​

هم‌زمان با تکامل تدریجی خطوط میخی و در هزاره دوم پیش از میلاد خط دیگری در سرزمین فنیقیه پا به عرصه وجود می‌گذارد و آن خط هیروگلیف هیتیتی است که به خط فنیقی شهرت دارد. قدیمی‌ترین نمونه این خط در کاوش‌های شهر گوبله، از شهرهای فنیقیه باستان (حوالی سوریه کنونی) که یونانیان آن را بیبلوس می‌نامیدند، به دست آمده‌است. شهر بیبلوس در میان یونانیان، به عنوان داشتن بهترین پاپیروس‌ها، شهرت داشت و مرکز مهم بازرگانی مصر و یونان بود. چون یونانیان وسایل نوشتن خود...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

خط هیروگلیف مصری
در ادامه خط اندیشه نگار، وارد عرصه نگارش شد. گستره انتشار آن بیشتر در مصر و در دست کاهنان بود. یونانیان این نام را بدان بخشیدند که در زبان یونانی به معنی «نوشته نشانه‌های مقدس» است، آنها، این خط را اعجاب‌آور و پر از رمز و راز پنهانی کاهنان مصر می‌دانستند.

سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می‌توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می‌نوشتند. پاپیروس از ساقه‌های فشرده نوعی نی به همین نام به دست می‌آمد و از اجداد کاغذ است، به‌نظر می‌رسد کلمات paper و papier در زبان‌های غربی از این واژه گرفته شده‌اند.

مصریان نخستین مصرف‌کنندگان پاپیروس بودند و نوشت‌افزار آن‌ها نیز نوعی قلم از نی بود که آن را در مرکب سیاه یا قرمز فرو می‌بردند. این خط...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

لاتین
در بیشتر کشورهای جهان بر روی فراوردهها علاوه بر زبان مادری آن کشور تولیده کننده، به زبان انگلیسی نیز توضیحات مربوط به آن فراورده نوشته می‌شود. از نوشیدنی‌ها تا خوراکی‌ها، از پوشاک تا مواد دارویی، از اسباب بازی‌ها تا لوازم الکترونیکی بیشتر توضیحات شامل زبان انگلیسی نیز می‌شوند. استفاده از خط و زبان انگلیسی حتی برای نگاشتن واژه‌های فارسی بر روی مصنوعات و کالاهای ساخت داخل کشور، موضوعی بسیار قابل تأمل است. انگلیسی که خود برگرفته از خط لاتین است، توانسته به علت نفوذ خود در سراسر جهان اکثر انسان‌های جهان را با خط لاتین آشنا سازد. بگونه‌ای که از هر ۵ نفر ۳ نفر می‌توانند یک متن لاتین را تاحدودی درست تلفظ کنند.
خط گرجی مخصوص نوشتن زبان گرجی و دیگر...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

خط عربی
می‌توان گفت خط عربی نیز با واسطه خط نبطی از خط آرامی به وجود آمده‌است. خط عربی به اجمال بنابر گفته جرجی زیدان چنین است.

اعراب حجاز مدرکی دال بر خط و سواد داشتن خود ندارند، ولی از اعراب شمال و جنوب حجاز آثار کتابت بسیاری به‌دست آمده‌است که معروفترین ایشان، مردمان یمن هستند که با حروف مسند می‌نوشتند و دیگر نبطی‌های شمال، که خطشان نبطی است. مردم حجاز که بر اثر صحرانشینی از کتابت و خط بی‌بهره ماندند، کمی پیش از اسلام به عراق و شام می‌رفتند و به‌طور عاریت از خط عراقیان و شامیان استفاده می‌کردند و وقتی به حجاز می‌آمدند، عربی خود را با حروف نبطی یا سریانی و عبرانی می‌نوشتند.

خط سریانی و نبطی بعد از فتوحات اسلام نیز میان اعراب باقی ماند. خط کوفی در کوفه و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ستآیش]

بیشترین دبیره‌های مورداستفاده​

دبیره‌هایی که امروزه مورد استفادهٔ مردم جهان، قرار دارند، عبارتند از:

1. لاتین: Latin (هفتاد درصد جمعیت جهان[۲۳])
2. سیریلیک: Кириллица
3. یونانی: Ελληνικά
4. گرجی: ქართული (شامل آسومتاورولی، نوسخوری و مخدرولی)
5. ارمنی: Հայերեն
6. چینی: 汉字
7. کانا (ژاپنی): 仮名 (شامل کانجی، هیراگانا و کاتاکانا)
8. هانگول (کره‌ای): 한글
9. عربی: العربیة
10. عبری: עברית
11. برهمایی (هندی): हिन्दी
12. گعز (اتیوپیایی): ግዕዝ
13. تهانا: ތާނަ
14. کانادایی

منبع: ویکی پدیا