آموزشی آموزشی | تیره شدن گوشه های تصویر یا وینیِتینگ در عکاسی

[Vana~]

) وینیتینگ طبیعی

وینیتینگ طبیعی (Natural Vignetting) که به آن افت روشنایی طبیعی (Natural Illumination Fall-off) نیز می گویند، در واقع یک پدیده فیزیکی طبیعی است که بر اساس قانون چهارم کسینوسی (Cosine Fourth) در کاهش روشنایی اتفاق می افتد. بطور ساده می توان آن را به این شکل توضیح داد که پرتوهای نوری که از ناحیه حاشیه اپتیکی لنز عبور می کنند به صورت عمودی به سطح سنسور نمی رسند و مسیر طولانی تری را نسبت به پرتوهای عبور کرده از نواحی مرکزی لنز (پرتوهای عمود بر سطح سنسور) طی می کنند. این پرتوها به اندازه توان چهارم کسینوس زاویه ای که پرتو نور به سطح سنسور (یا فیلم) برخورد می کند نسبت به پرتوهای عمود بر سطح سنسور کم نورتر خواهند بود و بنابراین موجب کاهش شدت نور در نواحی حاشیه ای سنسور...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Vana~]

پس بطور خلاصه، پرتوهایی که دورتر از محور اپتیکی لنز به سنسور می رسند مسیر طولانی تری را طی می کنند و در نواحی حاشیه ای سنسور روشنایی کمتری ایجاد می نمایند.
این موضوع خصوصا در لنزهای زاویه باز (Wide angle) و لنزهای زاویه باز شدید (Super Wide angle) که در آنها حجم زیادی از پرتوهای نور با زاویه تند تری به سطح سنسور می رسند، بیشتر موجب افزایش شدت وینیتینگ می شود.
در لنزهای تله فوتو و لنزهای زاویه باز با ساختار رتروفوکوس (Retro focus) وینیتینگ طبیعی کمتر اتفاق می افتد.
توضیح: به لنزهایی که پیکربندی عدسی های آن به صورت برعکس پیکربندی لنزهای تله فوتو می باشد، اصطلاحا لنزهای رتروفوکوس یا آنژنیو رتروفوکوس (Angénieux Retrofocus Lens) گفته می شود.

 

[Vana~]

) وینیتینگ پیکسلی

وینیتینگ پیکسلی (Pixel Vignetting) مختص دوربین های دیجیتال است. سنسور دوربین ها تخت است و نسبت به محور اپتیکی لنز عمود می باشد و فوتوسایت های (Photosite) سطح سنسور (معادل پیکسل ها) نیز بطور یکسان در سطح آن گسترده شده است.
فوتوسایت هایی که در مرکز سنسور واقع شده اند، اکثر پرتوهای نور را به صورت عمودی دریافت می کنند درحالیکه فوتوسایت هایی که در کناره های سنسور قرار دارند، پرتوها را بیشتر با زاویه ای غیر عمودی دریافت می نمایند.

 

[Vana~]

در فوتوسایت هایی که پرتوهای عمودی دریافت می کنند سیگنال های قوی تری تولید می شود و در فوتوسایت های حاشیه ای که پرتوهای مایل دریافت می کنند، سیگنال های ضعیف تری ایجاد می گردد.
بنابراین سنسور در نواحی حاشیه ای خود نسبت به نواحی مرکزی، مختصری روشنایی کمتری را درک می کند و داده های تصویر به صورت تاریک تر ثبت می شود و همین موضوع منجر به ایجاد وینیتینگ می گردد.

 

[Vana~]

البته وجود میکرولنز (Microlens) بر روی فوتوسایت های سنسور، کمک می کند که پرتوهای نور بر روی فوتوسایت ها متمرکز شوند تا میزان نور بیشتری توسط آنها دریافت گردد. این پدیده باعث می شود که میکرولنزها اثر وینیتینگ پیکسلی را کاهش دهند.
وینیتینگ پیکسلی با بستن روزنه دیافراگم نیز از بین نمی رود زیرا عامل ایجاد آن تخت بودن سطح سنسور در برابر نحوه ورود نور از ناحیه لنز می باشد.
برای مطالعه بیشتر در خصوص ساختار سنسور می توانید به مقاله "نحوه کارکرد حسگر ( سنسور ) در دوربین های عکاسی دیجیتال" در همین وب سایت مراجعه نمایید.

 

[Vana~]

د) وینیتینگ مکانیکی

لنزهای مورد استفاده در دوربین های عکاسی عموما طوری طراحی شده اند که قابلیت نصب لوازم جانبی همچون فیلترها یا هود (Hood) را داشته باشند.
وینیتینگ مکانیکی (Mechanical Vignetting) به علت وجود مانعی در مقابل عبور نور در نواحی حاشیه ای لنز ایجاد می شود که معمولا در اثر حضور فیلتر، هود غیراستاندارد و یا سایر لوازم جانبی متصل شده به لنز می باشد.
وینیتینگ مکانیکی هم می تواند به صورت تاریکی تدریجی در گوشه های تصویر دیده شود و هم به صورت تاریکی ناگهانی. این موضوع به اندازه روزنه دیافراگم لنز بستگی دارد بطوریکه به دلیل ماهیت عامل ایجاد آن که قرارگرفتن مانع در برابر عبور نور است، معمولا در دیافراگم های بازتر، وینیتینگ به صورت ناگهانی و غیر تدریجی بوجود می آید.

 

[Vana~]

هود لنز از تجهیزاتی است که معمولا برای هر لنز بطور اختصاصی ساخته می شود. کاربرد هود برای جلوگیری از نورهای مزاحمی است که با زاویه تند به سطح لنز برخورد می کنند و موجب ایجاد شراره نوری(Flare)، شبحواره (Ghosting) و کاهش کنتراست تصویر می گردند.
طراحی هود بر اساس زاویه دید لنز طوری است که همیشه دهانه اش بزرگتر از دهانه لنز باشد تا از ورود پرتوهای نور مورد نیاز که در محدوده زاویه دید لنز می باشند ممانعت نکند. سازندگان لنز در طراحی هود های اختصاصی هر لنز این موضوع را دقیقا در نظر می گیرند به همین علت اصولا استفاده از هود باعث ایجاد وینیتینگ نمی شود.

 

[Vana~]

در مواردی نیز ممکن است در اثر اتصال ناکامل یا اشتباه هود بر روی لنز، مسیر ورود نور به داخل لنز مسدود شده و تاریکی لبه ای در تصویر ایجاد شود. البته چنین مواردی ممکن است با عدم قرینگی مناطق تاریک در گوشه های تصویر همراه باشد.

برای مطالعه بیشتر در مورد هود و نحوه عملکرد آن می توانید به مقاله "کاربرد هود در لنزها (Lens Hood)" در همین وب سایت مراجعه نمایید.

 

[Vana~]

وینیتینگ مکانیکی (Mechanical Vignetting) معمولا توسط فیلترها، پایه نگهدارنده فیلتر(Filter Holder) و سایر لوازمی که توسط شرکت های طرف سوم (Third-party) برای نصب بر روی لنزها ساخته می شود، بوجود می آید.
معمولا لنزها طوری طراحی می شوند که با اتصال یک عدد فیلتر بر روی آنها وینیتینگ ایجاد نشود. با این وجود برخی لنزها پس از قرار گرفتن فیلتر بر روی آنها ایجاد وینتینگ می نمایند خصوصا این موضوع در هنگام استفاده از لنزهای زاویه باز (Wide angle) بیشتر اتفاق می افتد. اگر بیشتر از یک فیلتر استفاده شود و یا مثل برخی فیلترهای پولاریزه که ضخامت آنها از فیلترهای معمول بیشتر است، امکان ایجاد وینتینگ افزایش می یابد.

 

[Vana~]

در مواردی نیز که برخی فیلترها مثل فیلترهای ND که با کمک یک نگهدارنده به جلوی لنز نصب می شوند، به علت ضخامت نگهدارنده (Filter Holder) می توانند موجب وینتینگ مکانیکی در تصویر شوند. این موضوع در لنزهای زاویه باز (واید انگل) بیشتر اتفاق می افتد.
اگر پایه نگهدارنده فیلتر دارای اندازه (Size) مناسب با لنز مورد استفاده نباشد، در منطقه زاویه دید لنز قرار گرفته و باعث می شود وینیتینگ شدید و کاملا مشخصی در گوشه های تصویر بوجود آید. این موارد معمولا غیرقابل اصلاح است و لازم می شود که تصویر بدست آمده برش (Crop) داده شود.