ایران معاصر روزی که روس‌ها زنان و مردان تبریزی را در تنور انداختند!

[Fateme Amade]

روابط ایران و روسیه در دوره صفویه آغاز شد. در آن زمان شاه عباس پادشاه مقتدر صفوی بر ایران حکومت می‌کرد و روس‌ها هنوز هیچ برتری نظامی و تکنولوژیک بر ایران نداشتند. روسیه تازه از شر اردوی زرین، یعنی بازمانده مغول‌ها رها شده بود و دوران دیکتاتوری ایوان مخوف ایالات مختلف این سرزمین پهناور را متحد کرده بود. جانشینان ایوان به اندازه وی مقتدر نبودند و وضع آنان در دیدار نماینده روسیه از دربار شاه‌عباس دوم دال بر همین واقعیت بود.

در آن زمان فئودور سوم تزار روسیه بود و روسیه کشوری نسبتا ضعیف و عقب‌مانده به حساب می‌آمد. شاه عباس نماینده تزار را به شدت تحقیر کرد و اطرافیان شاه تا چند ساعت وی را به سخره گرفتند. هیچکس تصور نمی‌کرد این همسایه ضعیف خطری برای امپراطوری صفوی باشد. اما حدود بیست سال پس از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

پطر کبیر به صورت معجزه‌آسایی در مدتی کوتاه دست به نوسازی روسیه زد و با الگو گرفتن از کشور‌های اروپای غربی، زیرساخت‌های توسعه را در کشورش فراهم کرد. در واقع پتر کبیر کلید ورود روسیه به جهان مدرن بود.

وی سفر‌هایی به اروپا انجام داد و با الگوگیری از اروپایی‌ها ثروت کشورش را در جهت ساخت و ساز و ایجاد نهاد‌های علمی بکارگرفت. منابع غنی روسیه نیز در این پیشرفت ناگهانی بی‌تاثیر نبودند. اما در همان دوره، حکام ایرانی مدام در حال لشکرکشی به مناطق مختلف بودند و همانطور که مایکل آکسورثی می‌گوید «عقب ماندگی ایران از کاروان ترقی و تبدیل روسیه به یک ابرقدرت نظامی در تاریخ مشابهی رخ‌داد»؛ یعنی زمانی که نادرشاه افشار و آقامحمدخان قاجار بر استبداد و شمار جنگ‌های بی پایان خود می‌افزودند، روس‌ها مشغول...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

به همین دلیل آغامحمد خان به گرجستان که تحت تسلط روسیه بود حمله کرد و آتش جنگ با روس‌ها را برافروخت، به این ترتیب جانشین آغامحمدخان، یعنی فتحعلی شاه قاجار، در حالی به سلطنت رسید که سلفش دشمن جدیدی برای ایران تراشیده بود. اطرافیان فتحعلی شاه نیز وی را ترغیب می‌کردند که به روسیه تزاری حمله کند و سپاه کفار را شکست دهد. اما حاصل دو دوره جنگ میان روسیه و ایران، قرارداد ترکمانچای و گلستان بود. این عهدنامه در لشکرگاه گلستان واقع در کرانه رود سیوا در قره‌باغ توسط «میرزا ابوالحسن ایلچی» نماینده ایران و نماینده روس‌ها «ژنرال رتیشچف» فرمانده نیرو‌های گرجستان و نماینده میانجی از انگلستان «سر گور اوزلی» سفیر این کشور صورت گرفت. براساس این قرارداد بنا شد لشکریان هر دو طرف بعد از امضای قرارداد، هرجایی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

عهدنامه گلستان دارای یازده فصل جداگانه بود که یکی از مهم‌ترین بخش‌های آن به مقررات کشتیرانی در منطقه دریای خزر مربوط می‌شد. طبق این تعهد ایران پذیرفت حق استفاده و بهره‌برداری از کشتی‌های جنگی در این دریا را ندارد و در عوض هرگاه نیاز به کمکی داشته باشد، دولت روس از هیچ کمک و امدادی مضایقه نکند، اما روس‌ها به همین سادگی دست‌بردار نبودند و در پی تسلط بیشتر بر مناطق قفقاز که در اختیار ایران بود، می‌گشتند.

 

[Fateme Amade]

روس‌ها قبلا در متن معاهده گلستان شروطی به جای گذاشته و دولتمردان ایران نیز به آن توجه نکرده بودند. به این صورت که در آن قرارداد خط مرزی میان ۲ کشور به روشنی مشخص نشده بود و به همین دلیل نیز دوره دوم جنگ ایران و روسیه در ۱۲۴۱ قمری آغاز شد. دوره دوم جنگ‌های ایران و روسیه از بسیاری جهات چکیده جنگ اول بود، با این اختلاف که این بار روس‌ها با قاطعیت بیشتری پیروز شدند و به همین دلیل هنگامی که نیرو‌های روسیه به تبریز رسیدند مانعی بر سر راه تهران نبود. فتحعلی شاه قاجار تقاضای صلح کرد و معاهده ترکمانچای پایانی بر این جنگ‌ها بود.

جالب اینجاست که ایرانیان حتی دلیل شکست خود را نمی‌دانستند! روحانیونی که شاه را در جنگ اول علیه روس‌ها تحریک کرده بودند، اکنون تقصیر را بر گردن سپاهیان می‌انداختند...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

فتحعلی شاه که تا چند سال پیش دم از انتقام می‌زد و قول داده بود روس‌ها در خاک خود به دو نیم خواهد کرد، قراردادی با روس‌ها امضا کرد که قسمتی از متن آن چنین بود: «اعلیحضرت پادشاه ممالک ایران از جانب خود و از جانب ولیعهدان و جانشینان به دولت روسیه واگذار می‌کند، تمامی الکای نخجوان و ایروان را خواه این طرف روس باشد یا آن طرف و نظر به تفویض، اعلیحضرت ممالک ایران تعهد می‌کند که بعد از امضاء این عهدنامه، در مدت ۶ ماه، همه دفتر و دستور العمل متعلق به اداره این ۲ دولت مذکوره باشد به تصرف امرای روسیه بدهند.»

ایران به پرداخت ۲۰ میلیون روبل نقره متعهد شد. انحصار عبور و مرور کشتی‌های جنگی در دریای خزر به روسیه مورد تائید قرار گرفت. علاوه بر امضای معاهده ترکمانچای، عهدنامه تجاری نیز با ایران به امضا...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

اطرافیان جاهل شاه نیز حمله به سفارت روسیه در تهران را برنامه‌ریزی کردند که باعث کشته شدن گریبایدوف شد. این رخداد می‌توانست برای ایران بسیار گران تمام شود. اما عباس میرزا که از معدود دولتمردان عاقل قاجاریه بود دست به کار شد و نامه‌ای مبنی بر عذرخواهی به تزار نوشت: در آغاز نامه آمده است: «[خدمت]پادشاه ذیجاه تمامی ممالک روسیه که نامش در جهان نیکوست و لطفش از هر جهت دلجو و قهرش ویرانی هر خانه و مهرش آبادانی هر ویرانه، مکشوف و معروض می‌داریم که هرچند از حوادث زمانی و قضایای آسمانی شرمندگی و خجلت دولت ایران زیاده از شرح و بیان است، خدای عالم که به هر راز نهان عالم است گواهی دارد که اخلاصمند از درون دل راضی بر آن بود که خود با تمامی اخوان و اخلاف در امثال این فتنه و بلا به اتلاف رسد [= هلاک...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

از آن به بعد و با شکست فتحعلی شاه در جنگ‌های ایران و روس، روسیه رسما نقش استثمارگر را در ایران بازی کرد و در امور داخلی ایران نیز دخالت می‌کرد. انقلاب مشروطه رخداد خوشایندی برای روسیه تزاری نبود؛ به همین دلیل در دوران استبداد صغیر سرسختانه از محمدعلی شاه و شیخ فضل‌الله نوری حمایت کرد. در آن ایام شوم و پربلا، قوای روس ابتدا مجلس را به توپ بست و سپس در تهران حکومت نظامی برپا کرد و خانه‌گردی و آزار و کشتار مشروطه‌خواهان به دستور سرهنگ استاروسلسکی، رئیس حکومت نظامی، آغاز شد. کسروی در تاریخ مشروطه می‌نویسد: «به هر که گمان مشروطه‌خواهی می‌بردند گرفتند و خانه‌اش را غارت کردند. همه نشانه‌های مشروطه از میان برخاست. نه روزنامه‌یی، نه انجمنی، نه گفتاری»
در این ایام ۲۵۰ تن از مشروطه‌خواهان توسط قوای...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

با پیروزی مشروطه و مواجهه مشروطه‌خواهان با لزوم بازسازی کشور، خالی بودن خزانه و نابسامانی امور مالی بزرگترین سد انجام وظایف مجلس شورای ملی بود و مانع از عمل به برنامه‌های اصلاحی کشور می‌شد.

در نتیجه مورگان شوستر از طرف مجلس ایران و برای سامان دادن به اوضاع به کشور دعوت شد. روس‌ها که گمرک ایران را به طور کامل به دست گرفته بودند از حضور شوستر خشمگین شدند.

شوستر برای گرفتن مالیات از مفسدان و خان‌ها و تجاری که کاسبان این وضع پر هرج و مرج بودند یک ژاندارمری ایجاد کرد که کارش صرفا اخذ مالیات بود. اقدام دیگر شوستر این بود که زمانی که محمدعلی شاه مخلوع سعی کرد دوباره به ایران بازگردد و سلطنت را به دست بگیرد، شوستر با اختصاص بودجه برای قشون آزادی‌خواه، از حضور مجدد شاه در قدرت جلوگیری کرد. با...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Fateme Amade]

مبارزان مشروطه‌خواه در روز نخست موفق شدند روس‌ها را در جبهه‌های مختلف و در داخل شهر شکست دهند. احمد کسروی که خود در معرکه حاضر بود، در کتاب تاریخ هیجده ساله آذربایجان می‌نویسد: «هر کس می‌خواست غیرت و مردانگی را تماشا کند، می‌بایست در این روز به تبریز می‌آمد. سراسر شهر شوریده و مجاهدان می‌کشتند و کشته می‌شدند و گام‌به‌گام پیش می‌رفتند.»

بنابر آنچه از خاطرات مبارزان حاضر در میدان می‌توان دریافت، همه می‌دانستند که این مقاومت‌ها در برابر آن همه قشون مجهز به جایی نمی‌رسد؛ اما به تعبیر کسروی «با این همه جوشش خون و غیرت، مردم را آسوده نمی‌گذاشت.» دولت وقت به مجاهدین پیغام می‌فرستادند که «جنگ با روس‌ها را رها کنید و حتی در این پیکار تبریز را گناهکار می‌شمردند.»

در سه روز اول جنگ، ۸۵۰ تن از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.