شعرکده آرایه های بدیعی در دیوان انوری

[Harry_QW]

بنام یگانه مبدع بدایع کتاب هستی

آرایه های ادبی(لفظی ومعنوی) در قصاید انوری

قصیده اوّل در مدح ناصرالدین ابوالفتح

1-صبا به سبزه بیاراست دار دنیا را نمونه گشت جهان مرغزار عقبا را
بیت دارای آرایه ادبی«حُسن ابتدا»یا«حسن مطلع»است،«آن است که بیت اول از نظم در سلاست ودرستی سبک وروشن بودن معنی وخالی بودن از حشو وسهولت الفاظ تمام بوده،در افاده معنی موقوف به ذکر شعر مابعد نباشد ومابین دومصراع مناسبت تامّه باشد.»(ابدع البدایع،صص221-220).انوری در جای دیگر گوید:
گر دل ودست بحر وکان باشد دل ودست خدایگان باشد
(دیوان،ص135)
دار دنیا: تشبیه صریح است.// دنیی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

2-نسیم باد در اعجاز زنده کردن خاک ببرد آب همه معجزات عیسی را
بیت تلمیح است به داستان زنده شدن مردگان توسط حضرت عیسی که در قرآن نیزبدان اشاره شده است.//آب کسی یا چیزی را بردن:از رونق انداختن وبی اعتبار کردن(کنایه) // در بیت تشبیه مضمربکار رفته است که پوشیده باد را درصفت جان بخشی به حضرت عیسی مانند کرده است.«تشبیه مضمریا اضمار آن است که سیاق کلام برای ادای مطلبی دیگر باشد ودر ضمن معلوم شود که متکلم قصد تشبیه نموده است وآن اگر به ذکر طرفین تشبیه باشد تشبیه اضمار گویند.»(ابدع البدایع،ص134).«تشبیه مضمرّ به معنی تشبیه پنهان است.در این تشبیه ظاهراً با ساختار تشبیهی مواجه نیستیم ولی مقصود گوینده تشبیه است.»(بیان ومعانی شمیسا،ص49).انوری...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

3-بهار درّ وگهر می کشد به دامن ابر نثار موکب اردی بهشت واضحی را
دامن ابر:اضافه استعاری است//بیت دارای آرایه تشخیص است که بهار را به انسانی تشبیه کرده است که قطرات گهر مانند باران را نثار موکب اردیبهشت می کند// موکب اردیبهشت:اضافه استعاری است که اردیبهشت را به پادشاهی تشبیه کرده است که دارای موکب وخدم وحشم است.

 

[Harry_QW]

4-مــذکّران طیـــورند بر منــابر شاخ ز نیم شب متــرصد نشسته املـی را
مذکّران طیور و منابر شاخ:تشبیه صریح است.// مذکّر ،منبر ، نشستن واملی:تناسب یا مراعات نظیر است.

 

[Harry_QW]

5-چمن مگر سرطان شد که شاخ نسترنش طلوع داده به یک شب هزار شعری را
بیت دارای صنعت «حُسن تعلیل»است،«آن است که برای صفتی یا مطلبی که در سخن آورده اند،علتی ذکر کنند که با آن مطلب مناسبت لطیف داشته باشد وبیشتر ادبا شرط کرده اند که این علّت ادعایی باشد نه حقیقی»(فنون بلاغت وصناعات ادبی،همایی،صص261-260).//شعری:استعاره از گلها وگیاهان است.

 

[Harry_QW]

6-چه طعنهاست که اطفال شاخ می نزنند به گونه گونه بلاغــت بلوغ طوبی را

اطفال شاخ:تشبیه صریح است.//صنعت تشخیص است.//طعنه زدن:کنایه ازسرزنش کردن.// صنعت غلوّ است.// بلاغت وبلوغ: جناس شبه اشتقاق است.«آن ایراد کلماتی باشد که از یک ماده نیستند،ولی در تلفظ با یکدیگر مشابهت دارند،بطوری که توهم اشتقاق در آن می شود.»(ابدع البدایع،ص63).انوری در جای دیگر گوید:

قارون کند اندر دو نفس تیغ جهادت یک طایفه میراث خور ومرثیه خوان را

(دیوان،ج1،ص12).

 

[Harry_QW]

7-صبــا تعــرّض زلــف بنفشه کرد شبی بنفشه سر چــو در آورد این تمنّی را
حدیث عارض گل در گرفت ولاله شنید به نفس نامیه برداشت این دو معنی را
چو نفس نامیـه جمعی زلشگرش را دید که پشت پای زدند از گزاف تقوی را
زبــان سوسن آزاد وچشم نــرگس را خــواص نطق و نظر داد بهر انهی را
صنعت تشخیص است.//زلف بنفشه ، عارض گل ،زبان سوسن وچشم نرگس:اضافه استعاری است.//پشت پای بر چیزی زدن:کنایه از ترک گفتن وبی اعتبار دانستن است.//بیت چهارم،لفّ ونشر مرتب دارد:زبان سوسن آزاد با نطق وچشم نرگس با نظر ارتباط دارد.

 

[Harry_QW]

8-چنار پنجه گشادست ونی کمر بسته است دعا وخدمت دستور وصدر دنیا را
بیت دارای آرایه لفّ ونشر مرتب است:دعا مربوط است به چنار وخدمت مربوط است به نی.//حسن تخلص یا حسن مخلص است.«آن است که از تشبیب قصیده یا پیش درآمد مقاله ومقدمه وعظ وخطابه وسخن رانی به اصل مقصود خوب گریز بزنند.»(فنون بلاغت وصناعات ادبی،ص321).//کمر بستن: آماده خدمت شدن(کنایه).

 

[Harry_QW]

9-زهی به تقویت دین نهــاده صد انگشت مآثــر ید بیضات دست موسی را
به خاکپای تو صد بار بیش طعنه زدست سپهر تخت سلیمان وتاج کسری را
صنعت غلوّدارد.«آن است که متکلم در وصف چیزی مبالغه کند به حدی که عقلاً وعادتاً محال باشد وآن مقبولست یا مردود.»(ابدع البدایع،ص280).//انگشت بر چیزی نهادن:کنایه از عیب وایراد گرفتن.//طعنه زدن:کنایه از سرزنش کردن.//بیت اول تلمیح دارد به داستان حضرت موسی.// آرایه تشخیص در هر دو بیت.

 

[Harry_QW]

10-نموده عکس نگینت به چشم دشمن ملک چنانکه عکس زمـرّد نموده افعی را

بیت دارای تشبیه مرکب به مرکب است.«آن است که اجزا وعناصر طرفین تشبیه خصوصاً«مشبّه به» بیش از یکی باشد.این تشبیه هنری تر وخیال انگیز تر از انواع مذکور است.زیرا هر چقدر اجزا وعناصر ارکان تشبیه بیشتر باشند،شبکه تصویری ونقاشی حاصل ازآن هنرمندانه تر خواهد بود.»(بلاغت فارسی(معانی وبیان)،دکتر احمد گلی،ص126).