تاریخ ایران تاریخ ایران از سقوط نهاوند تا مرگ افشین

[Sara_D]

چرا نهاوند سقوط‌ کرد؟

۱۸-۱- سقوط‌ نهاوند در سال‌ ۲۱ هجری‌، چهارده‌ قرن‌ تاریخ‌ پرحادثه‌ و با شکوه‌ ایران‌ باستان‌ را که‌ از هفت‌ قرن‌ قبل‌ از میلاد تا هفت‌ قرن‌ بعد از آن‌ کشیده‌ بود پایان‌ بخشید. این‌ حادثه‌ فقط‌ سقوط‌ دولتی‌ با عظمت‌ نبود، سقوط‌ دستگاهی‌ فاسد و تباه‌ بود. زیرا در پایان‌ کار ساسانیان‌ از پریشانی‌ و بی‌سرانجامی‌ در همه‌ کارها فساد و تباهی‌ راه‌ داشت‌. جور و استبداد خسروان‌، آسایش‌ و امنیت‌ مردم‌ را عرضه‌ی‌ خطر می‌کرد و کژخویی‌ و سست‌ رأیی‌ موبدان‌ اختلاف‌ دینی‌ را می‌افزود. از یک‌ سو سخنان‌ مانی‌ و مزدک‌ در عقاید عامه‌ رخنه‌ می‌انداخت‌ و از دیگر سوی‌، نفوذ دین‌ ترسایان‌ در غرب‌ و پیشرفت‌ آیین‌ بودا در شرق‌ قدرت‌ آیین‌ زرتشت‌ را می‌کاست‌. روحانیان‌ نیز چنان‌ در اوهام‌ و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

باری‌ از این‌ روی‌ بود که‌ در این‌ ایام‌ زمینه‌ی‌ افکار از هر جهت‌ برای‌ پذیرفتن‌ دینی‌ تازه‌ آماده‌ بود و دولت‌ نیز که‌ از آغاز عهد ساسانیان‌ با دین‌ توأم‌ گشته‌ بود، دیگر از ضعف‌ و سستی‌ نمی‌توانست‌ در برابر هیچ‌ حمله‌ای‌ تاب‌ بیاورد. و بدین‌گونه‌، دستگاه‌ دین‌ و دولت‌ با آن‌ هرج‌ و مرج‌ خون‌آلود و آن‌ جور و بیداد شگفت‌انگیز که‌ در پایان‌ عهد ساسانیان‌ وجود داشت‌، دیگر چنان‌ از هم‌ گسیخته‌ بود که‌ هیچ‌ امکان‌ دوام‌ و بقاء نداشت‌. دستگاهی‌ پریشان‌ و کاری‌ تباه‌ بود که‌ نیروی‌ همّت‌ و ایمان‌ ناچیزترین‌ و کم‌مایه‌ترین‌ قومی‌ می‌توانست‌ آن‌ را از هم‌ بپاشد و یک‌سره‌ نابود و تباه‌ کند. بوزنطیه‌ – یا چنان‌ که‌ امروز می‌گویند: بیزانس‌ – که‌ دشمن‌ چندین‌ ساله‌ی‌ ایران‌ بود نیز از بس‌ خود در...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

کسی‌ به‌ دفاع‌ از ساسانیان‌ رغبت‌ نداشت‌!

۱۸-۲- بدین‌ ترتیب‌، کاری‌ که‌ دولت‌ بزرگ‌ روم‌ با آیین‌ قدیم‌ ترسایی‌ نتوانست‌ در ایران‌ از پیش‌ ببرد، دولت‌ خلیفه‌ی‌ عرب‌ با آیین‌ نورسیده‌ی‌ اسلام‌ از پیش‌ برد و جایی‌ خالی‌ را که‌ آیین‌ ترسایی‌ نتوانسته‌ بود پر کند، آیین‌ مسلمانی‌ پر کرد. بدین‌ گونه‌ بود که‌ اسلام‌ بر مجوس‌ پیروزی‌ یافت‌. اما این‌ حادثه‌ هر چند در ظاهر، خلاف‌ آمدِ عادت‌ بود در معنی‌ ضرورت‌ داشت‌ و اجتناب‌ناپذیر می‌نمود. سالها بود که‌ خطر سقوط‌ و فنا در کنار مرزها و پشت‌ دروازه‌های‌ دولت‌ ساسانی‌ می‌غرّید. مردم‌ که‌ از جور فرمانروایان‌ و فساد روحانیان‌ به‌ ستوه‌ بودند آیین‌ تازه‌ را نویدی‌ و بشارتی‌ یافتند و از این‌ رو بسا که‌ به‌ پیشواز آن‌ می‌شتافتند. چنان‌ که‌ در کنار...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

از جمله‌ آورده‌اند که‌ مرزبان‌ اصفهان‌ فاذوسبان‌ نام‌ مردی‌ بود با غیرت‌، چون‌ دید که‌ مردم‌ را به‌ جنگ‌ عرب‌ رغبت‌ نیست‌ و او را تنها می‌گذارند، اصفهان‌ را بگذاشت‌ و با سی‌ تن‌ از تیراندازان‌ خویش‌ راه‌ کرمان‌ پیش‌ گرفت‌ تا به‌ یزدگرد شهریار بپیوندد اما تازیان‌ در پی‌ او رفتند و بازش‌ آوردند و سرانجام‌ صلح‌ افتاد، بر آنکه‌ جزیه‌ بپردازند و چون‌ فاذوسبان‌ به‌ اصفهان‌ بازآمد، مردم‌ را سرزنش‌ کرد که‌ مرا تنها گذاشتید و به‌ یاری‌ برنخاستید سزای‌ شما همین‌ است‌ که‌ جزیه‌ به‌ عربان‌ بدهید. حتی‌ از سواران‌ بعضی‌ به‌ طیب‌ خاطر مسلمانی‌ را پذیرفتند و به‌ بنی‌ تمیم‌ پیوستند. چنان‌ که‌ سیاه‌ اسواری‌، با عده‌ای‌ از یارانش‌ که‌ همه‌ از بزرگان‌ سپاه‌ یزدگرد بودند چون‌ کرّ و فرّ تازیان‌ بدیدند و از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

در واقع‌ این‌ فتح‌ نهاوند، در آن‌ روزگاران‌ پیروزی‌ بزرگی‌ بود. پیروزی‌ قطعی‌ ایمان‌ و عدالت‌ بر ظلم‌ و فساد بود. پیروزی‌ نهایی‌ سادگی‌ و فداکاری‌ بر خودخواهی‌ و تجمل‌پرستی‌ بود. رفتار ساده‌ی‌ اعراب‌ در جنگهای‌ قادسیه‌ و جلولاء، و پیروزی‌ شگفت‌انگیزی‌ که‌ بدان‌ آسانی‌ برای‌ آنها دست‌ داد و به‌ نصرت‌ آسمانی‌ می‌مانست‌، جنگجویان‌ ایران‌ را در نبرد به‌ تردید می‌انداخت‌ و جای‌ آن‌ نیز بود. این‌ اعراب‌ که‌ جای‌ خسروان‌ و مرزبانان‌ پرشکوه‌ و جلال‌ ساسانی‌ را می‌گرفتند مردم‌ ساده‌ و بی‌پیرایه‌ای‌ بودند که‌ جز جبروت‌ خدا را نمی‌دیدند. خلیفه‌ی‌ آنها که‌ در مدینه‌ می‌زیست‌ از آن‌ همه‌ تجمّل‌ و تفنّن‌ که‌ شاهان‌ جهان‌ را هست‌ هیچ‌ نداشت‌ و مثل‌ همه‌ی‌ مردم‌ بود. آنها نیز که‌ از جانب‌ او در شهرها و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

در مرض‌ موت‌ می‌گریست‌ که‌ از عقبه‌ی‌ آخرت‌ جز سبکباران‌ نگذرند و من‌ با این‌ همه‌ اسباب‌ دنیوی‌ چگونه‌ خواهم‌ گذشت‌. از اسباب‌ دنیوی‌ نیز جز دواتی‌ و لولئینی‌ نداشت‌. این‌ مایه‌ سادگی‌ سپاهیانه‌ یا زاهدانه‌، البته‌ شگفت‌انگیز بود و ناچار در دیده‌ی‌ مردمی‌ که‌ هزینه‌ی‌ تجمّل‌ و شکوه‌ امراء و بزرگان‌ ساسانی‌ را با عسرت‌ و رنج‌ و با پرداخت‌ مالیاتها و سخره‌ها تأمین‌ می‌کردند، اسلام‌ را ارج‌ و بهای‌ فراوان‌ می‌داد. در روزگاری‌ که‌ مردم‌ ایران‌ خسروان‌ خویش‌ را تا درجه‌ی‌ خدایان‌ می‌پرستیدند و با آنها از بیم‌ و آزرم‌، رویاروی‌ نمی‌شدند و اگر نیز به‌ درگاه‌ می‌رفتند پنام‌ در روی‌ می‌کشیدند، چنان‌ که‌ در آتشگاهها رسم‌ بود، عربان‌ ساده‌دل‌ وحشی‌ طبع‌ با خلیفه‌ی‌ پیغمبر خویش‌، که‌ امیر آنان‌...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

مقاومتهای‌ محلّی‌ بر علیه‌ تازیان‌

۱۸-۳- این‌ مقاومتهای‌ محلّی‌ غالباً بیش‌ از یک‌ حمله‌ دیوانه‌وار عصبانی‌ نبود. پس‌ از آن‌ سقوط‌ مهیب‌ که‌ دستگاه‌ حکومت‌ و سازمان‌ جامعه‌ی‌ ایرانی‌ را در هم‌ فرو ریخت‌، این‌ اضطرابها و حرکتها لازم‌ بود تا بار دیگر احوال‌ اجتماعی‌ قوام‌ یابد و تعادل‌ خود را به‌ دست‌ آورد. ری‌ پس‌ از سقوط‌ نهاوند به‌ دست‌ عربان‌ افتاد. مردم‌ چندین‌ بار با فاتحان‌ صلح‌ کردند و پیمان‌ بستند اما هر چند گاه‌ که‌ امیر تغییر می‌یافت‌ سر به‌ شورش‌ برمی‌آوردند. مدتها بعد، یعنی‌ در زمان‌ حکومت‌ ابوموسی‌ اشعری‌ بر کوفه‌ و اعمّال‌ آن‌، بود که‌ وضع‌ ری‌ آرام‌ و قرار یافت‌. ابوموسی‌ وقتی‌ به‌ اصفهان‌ رسید مسلمانی‌ بر مردم‌ عرضه‌ کرد. نپذیرفتند، از آنها جزیه‌ خواست‌ قبول‌ کردند و شب‌...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

پس‌ برفت‌ و عدد کشتگان‌ که‌ نام‌بردار بودند چهل‌ هزار کشته‌ بود، بیرون‌ از مجهولان‌» مقاومتهای‌ مردم‌ دلاور ایران‌ با چنین‌ قساوت‌ و جنایتی‌ در هم‌ شکسته‌ می‌شد امااین‌ سخت‌کشیها هرگز نمی‌توانست‌ اراده‌ و روح‌ آن‌ عده‌ی‌ معدودی‌ را که‌ در راه‌ دفاع‌ از یار و دیار خویش‌، خون‌ و عمر و زندگی‌ خود را نثار می‌کردند، یک‌سره‌ خفه‌ و تباه‌ کند. از این‌ رو همه‌ جا، هر جا که‌ ممکن‌ بود ناراضیان‌ در برابر فاتحان‌ درایستادند. هر شهر که‌ یک‌بار اسلام‌ آورده‌ بود و تسلیم‌ شده‌ بود وقتی‌ ناراضیان‌ در آن‌ شهر، دوباره‌ مجال‌ سرکشی‌ می‌یافتند در شکستن‌ پیمانی‌ که‌ با عربان‌ بسته‌ بود دیگر لحظه‌ای‌ تردید و درنگ‌ نمی‌کرد. در تاریخ‌ فتوح‌ اسلام‌ در ایران‌، مکرّر به‌ این‌گونه‌ صحنه‌ها می‌توان‌ برخورد. در سال‌...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

قتل‌ عمر چگونه‌ اتفاق‌ افتاد؟

۱۸-۴- توطئه‌ قتل‌ عمر که‌ بعضی‌ از ایرانیان‌ ساکن‌ مدینه‌ در آن‌ دست‌اندرکار بودند گواه‌ این‌ دعوی‌ است‌، ابولوءلوء فیروز که‌ دو سال‌ بعد از فتح‌ نهاوند، عمر بر دست‌ او کشته‌ شد از مردم‌ نهاوند بود. نوشته‌اند که‌ او قبل‌ از اسلام‌ به‌ اسارت‌ روم‌ افتاده‌ بود و سپس‌ مسلمانان‌ او را اسیر کرده‌ بودند. اینکه‌ او را رومی‌ و حبشی‌ و ترسا گفته‌اند، نیز ظاهراً از همین‌ جاست‌ و محل‌ تأمّل‌ هم‌ هست‌. به‌ هر حال‌ نوشته‌اند که‌ وقتی‌ اسیران‌ نهاوند را به‌ مدینه‌ بردند ابولوءلوء فیروز، ایستاده‌ بود و در اسیران‌ می‌نگریست‌. کودکان‌ خردسال‌ را که‌ در بین‌ این‌ اسیران‌ بودند دست‌ بر سرهاشان‌ می‌پسود و می‌گریست‌ و می‌گفت‌ عمر جگرم‌ بخورد. نوشته‌اند این‌ فیروز، غلام‌...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Sara_D]

عمر گفت‌ این‌ غلام‌ مرا بکشتن‌ بیم‌ کرد. به‌ ماه‌ ذی‌الحجّه‌ بود بامداد سفیده‌ دم‌. عمر به‌ نماز بامداد بیرون‌ شد به‌ مَزگِت‌ و همه‌ یاران‌ پیغمبر صف‌ کشیده‌ بودند و این‌ فیروز نیز پیش‌ صف‌ اندر نشسته‌ و کاردی‌ حبشی‌ داشت‌. دسته‌ به‌ میان‌ اندر، چنان‌ که‌ تیغ‌ هر دو روی‌ بُوَد و راست‌ و چپ‌ بزند و اهل‌ حبشه‌ چنان‌ دارند. چون‌ عمر پیش‌ صف‌ اندر آمد، فیروز او را شش‌ ضرب‌ بزد از راست‌ و چپ‌، بر بازو و شکم‌، و یک‌ زخم‌ از آن‌ بزد به‌ زیر ناف‌، از آن‌ یک‌ زخم‌ شهید شد و فیروز از میان‌ مردم‌ بیرون‌ جست‌…» در این‌ توطئه‌ قتل‌ عمر چنان‌ که‌ ار قرائن‌ برمی‌آید ظاهراً هرمزان‌ و چند تن‌ از یاران‌ پیغمبر دست‌ داشته‌اند. بلعمی‌ می‌گوید که‌ چون‌ «عثمان‌ بن‌ مَزگِت‌ آمد و مردمان‌ گرد آمدند، نخستین‌...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.