کهن و باستانی معرفی زبان پارسی باستان

[YEGANEH SALIMI]

زبان پارسی باستان در شاخهٔ زبان‌های ایرانی از گروه زبان‌های هندوایرانی خانوادهٔ زبان‌های هندواروپایی جای می‌گیرد. این زبان به زبان پارسی میانه دگرگونی یافت که زبان ادبی و نوشتاری و رسمی روزگار ساسانیان بود و سپس به زبان پارسی دری یا پارسی نو دگرگونی یافت؛ این زبان از زبان نیاایرانی (زبان ایرانی باستان) سرچشمه گرفته است.

پارسی باستان

منطقه
ایران باستان
دوره
فرگشت‌یافته به پارسی میانه نزدیک به ۳۰۰ سال پیش از میلاد
تبار
هندو-اروپایی
هندو-ایرانی
ایرانی
باختری
جنوب باختری
پارسی باستان
سامانه نوشتاری
خط میخی پارسی باستان

 

[YEGANEH SALIMI]

پارسی باستان در کنار زبان اوستایی تنها زبان‌های ایرانی روزگار کهن هستند که نوشتار یا سنگ‌نبشته از آن‌ها به جا مانده است. زبان پارسی باستان در باختر و جنوب باختری ایران، سخن گفته می‌شده است و دیرینه‌ترین نوشته‌ای که از آن، بر جا مانده، به سده ششم پیش از میلاد، وابسته می‌شود؛ ولی باید این نکته را در نظر داشت که زبان بیشتر مردمان جنوب‌باختری ایران، ایلامی بوده است.

ریشه و پیشینه

نامه پیترو دلاواله به تاریخ ۲۱ اکتبر ۱۶۲۱ برای دوستش شیپانو (ساکن ناپل). در این نامه، پنج واک را رونویسی کرده بود. همین پنج حرف یا واک، زمینه‌ساز آشنایی اروپاییان با زبان‌نگاره (خط) پارسی باستان شد.
زبان پارسی باستان که در دوران پیش از حمله اسکندر به ایران، زبان دربار هخامنشی بوده، از زبان‌های ایرانی جنوب غربی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

این زبان، پیش از وارد شدن به سرزمین پارس در جنوب‌ باختری ایران، بر پایه آنچه از سنگ نوشته شلمانسر سوم، پادشاه آشوری به‌دست آمده در نزدیکی دریاچه ارومیه، روایی داشته است. در این کتیبه-که به سدهٔ نهم پیش از میلاد بازمی‌گردد-برای نخستین بار، نام پارس در زبان آشوری به گونه پارسوا گفته شده‌است. واژهٔ پارسوا (pārćwa)، شکل دیرینه‌تر واژهٔ پارس (pārsa) دانسته شده است نخستین سند رسمی، زبان پارسی باستان کتیبه بیستون در اطراف کرمانشاه است که به فرمان داریوش بزرگ نوشته شده‌است. داریوش که این کتیبه از زبان او نقل شده، زبان به‌کاررفته در آن را زبان آریایی معرفی می‌کند. به‌همین دلیل، این احتمال هست که زبان مادی و پارسی باستان نیز مانند زبان‌های شرقی ایرانی، همگی تحت نام آریایی بوده و گویش‌هایی جداگانه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

زبان پارسی باستان، جزو یکی از چند زبان هندواروپائی دورهٔ باستان است که در زمان رواجش به گونه نوشتاری، به کار رفته و سندهای مطالعهٔ زبانی برای امروز به جای گذاشته و از این رو در بسیاری از پژوهش‌های زبان‌شناختی به‌عنوان ثابت به کار می‌رود. زبان پارسی میانه یا پهلوی ساسانی که زبان رسمی ایران در دوره ساسانی بوده از پارسی باستان منشعب شده است. زبان فارسی و دیگر زبان‌های ایرانی جنوب غربی که از زیرمجموعه‌های زبان پهلوی ساسانی هستند همگی از پارسی باستان ریشه گرفته‌اند.

دگرگونی زبانی پارسی باستان
کتیبه‌های سدهٔ چهارم پیش از میلاد در دورهٔ هخامنشی-که به اردشیر دوم و اردشیر سوم هخامنشی مربوط می‌شود-ضمن داشتن اشکالات و تفاوت‌های بسیار با زبان پارسیِ به‌کاررفته در کتیبه‌های قدیمی‌تر، مانند بیستون،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

زبانی که امروزه به‌نام فارسی نو می‌شناسیم و در دوران نخستین اسلامی به فارسی دری شهره بود را می‌توان به عنوان دنباله زبان پارسی میانه-که زبان رسمی، دینی و ادبی ایران ساسانی بود-طبقه‌بندی کرد که خود این زبان اخیر نیز بازمانده زبان پارسی باستان و نیز زبان دربار هخامنشیان بوده‌است. برخلاف سایر گویش‌ها و زبان‌های باستانی و نو ایرانی، مانند اوستایی، پارتی، سغدی، کردی، پشتو و غیره، زبان فارسی نو، در پی پارسی میانه، در نمودار درختی زبان‌های ایرانی در امتداد یکدیگر قرار می‌گیرند..

زبان پارسی میانهای را که به دنبال پارسی باستان، پدید آمد، گاه، پهلوی نیز نامیده‌اند. این زبان، پس از دگرگونی گستردهٔ زبان پارسی باستان، هم در آواشناسی و هم در ساختار و دستور زبان، به گونهٔ ساده‌تر از نیای باستانی خود،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

رمزگشایی فارسی باستان
زبان‌نگاره (خط) فارسی باستان، مدتی پس از فروپاشی سلسلهٔ هخامنشی، رو به فراموشی گذاشت و حتی آخرین نوشته‌ای که به فارسی باستان، نوشته شده، به خط آرامی است؛ بنابراین تا مدت‌ها کسی نه محتوای آنان را می‌دانست و نه از اصالت آن‌ها مطلع بود. مدت‌ها سپری شد تا توجه گردشگران غربی به این نوشته‌های کهن، جلب شد. پیترو دلاواله ایتالیایی در اوایل سدهٔ هفدهم و هم‌زمان با دوره صفوی، تصویری از آن‌ها ثبت نمود. بعدها چند تن دیگر نیز دست به کارهای مشابه زدند؛ ولی هیچ‌کس در پی خواندن آنان برنیامد. از اواخر سدهٔ هجدهم تلاش‌ها برای خواندن این نوشته‌ها آغاز شد. این پیگیری‌ها-که عمدتاً از سوی پژوهشگرانی آلمانی دنبال می‌شد-تا مدت‌ها نتیجه‌ای دربر نداشت و حتی نوشته‌ها را به اشتباه، متعلق به...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

گئورگ گروتفند، پژوهشگر آلمانی که در آغاز سدهٔ هجدهم میلادی تلاش‌های شایانی در رمزگشائی و شناخت کتیبه‌های هخامنشی نمود که به بازشدن راه سایر محققان تا رسیدن به درک کامل آن کتیبه‌ها منجر گشت.
گشایش منطقی خط فارسی باستان در سال ۱۸۰۲ توسط گئورگ فریدریش گروتفند آلمانی کلید خورد. این دانشمند برجسته متوجه وجود برخی واژگان تکراری در کتیبه‌ها شد و آن‌ها را به درستی برابر مفهوم شاه تشخیص داد. او که بر این باور بود که کتیبه‌ها متعلق به دورهٔ هخامنشی و به زبانی نزدیک به زبان اوستایی است این واژه را «شاه» فرض کرد و در ادامه متوجه شد کتیبه‌های مورد بررسیَش از دو شاه مختلف با دو نام مختلفست. در یکی از کتیبه‌ها واژهٔ مفروض بر شاه دو بار در آغاز و در یکی تنها یک بار تکرار شده بود. از آنجا به این نتیجه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

او با مطالعهٔ منابع یونانی به این مهم رسید که تنها دو تن از شاهان هخامنشی پدرانی داشتند که خود شاه بوده، اما پدرانشان شاه نبوده‌اند. یعنی کوروش - کمبوجیه و نیز داریوش - خشایارشا. او با توجه به اینکه نام دو شاه با یک حرف آغاز نمی‌شوند، گزینهٔ اول را کنار گذاشت و با توجه به قرائت‌های اوستائی سبک ملفوظ نام خشایارشا، ویشتاسپ، داریوش، پدر و شاه را حدس زد. بدین ترتیب او توانست ارزش نوشتاری پانزده حرف را مشخص کند. اما به دلیل اشتباهاتی که در حدس صورت ملفوظ واژه‌های فارسی باستان داشت تنها ده مورد آن درست بود.

بعد از تلاش‌های گروتفند که حتی نام کوروش در کتیبه مرغاب را هم شناسائی کرده بود، دانشمندان دانمارکی به ویژه راسموس راسک راه او را ادامه دادند. اوژن بورنوف فرانسوی نیز موفق شد تا اندازه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

الفبای فارسی باستان
خطی که فارسی باستان به آن نوشته می‌شد در زمرهٔ الفباهائیست که به خط میخی مشهورند. نوشتار فارسی باستان تنها خط به کار رفته در زبان‌های باستانی ایرانیست که از چپ به راست نوشته می‌شده است. این خط که احتمالاً در زمان داریوش بزرگ (یا شاید پیش از آن) ازالفبای اکدی و اکدی از الفبای سومری اقتباس شده دارای ۳۶ حرف، ۸ اندیشه‌نگار و ۲ گونه واژه‌جداکن بوده. در خط میخی تک تک واژگان به کار رفته در متن با خطوطی مورّب از یک‌دیگر جدا می‌شدند و همچنین جهت سهولت نگارش، هشت علامت اندیشه‌نگار برای واژگان پرکاربرد در کتیبه‌ها مانند (شاه، سرزمین، کشور، اهورامزدا) ابداع شده بود.

خط فارسی باستان هجائی است، به این معنی که هر حرف آن معرف یک هجا بوده که شامل یک صامت و یک مصوت می‌شده است. برخی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[YEGANEH SALIMI]

نوشته‌های فارسی باستان
از زبان فارسی باستان نوشته‌های نسبتاً زیادی به جای مانده که بیشترین حجم آن را کتیبه‌ها تشکیل می‌دهند. به جز کتیبه‌ها که همگی متعلق به شاهان و نیاکان ایشان هستند نوشته‌هائی بر روی لوح و سنگ وزنه و سکه و ظروف نیز به جای مانده است. این نوشته‌ها اگرچه از نظر ارزش تاریخی و زبان‌شناختی معتبر هستند اما ارزش ادبی آنها بسیار پائین است. با این وجود برخی به وجود ابیات و سرودهائی در ضمن این کتیبه‌ها اشاره داشته و آن‌ها به خصوص آغاز کتیبه‌ها را دارای ارزش ادبی تعبیر کرده‌اند.

مفصل‌ترین کتیبه هخامنشی همان سنگ‌نوشته بیستون در استان کرمانشاه کنونی است که به دستور داریوش بزرگ نقر گردیده. این کتیبه سه زبانه که بجز فارسی باستان برگردان‌های ایلامی و اکدی را نیز در کنار خود دارد...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.