شعرکده آرایه های بدیعی در دیوان انوری

[Harry_QW]

11-زکنه رتبت تو قاصر است قوّت عقل بلی ز روز خبر نیست چشم اعمی را
صنعت تمثیل است.«آن است که کلام حاوی ضرب المثلی باشد یا جنبه ضرب المثل داشته باشد.به عبارت دیگر ممکن است نویسنده یا شاعر،ضرب المثلی را در سخن خود به کار گیرد ویا کلام او بعداًضرب المثل شود.ساختار ارسال المثل بدین نحواست:دو جمله را (بدون ذکر ادات تشبیه)به یکدیگر مانند کنند ومشبّه به ضرب المثل باشد.در این صورت تشبیه مرکب(تشبیه تمثیل)ومضمرّ است وغرض از تشبیه تأکید مشبه است.»(نگاهی تازه به بدیع،شمیسا،ص81).

 

[Harry_QW]

12-قصور عقل تصوّر کند جلالت تو؟ اساس طـــور تحمل کند تجلّی را؟

بیت تمثیلی است برای بیت قبلی.//دارای صنعت موازنه یا مماثله است.«منظور از صنعت موازنه یا مماثله،هماهنگ کردن دو یا چند جمله به وسیله تقابل اسجاع متوازن است.»(نگاهی تازه به بدیع،ص29).//مصراع دوم تلمیح دارد به تجلّی خداوندی در کوه طور ومتلاشی شدن آن.

 

[Harry_QW]

13-روایــح کرمـت با ستیزه رویی طبع خواص نیشکرآرد مزاج کسنی را

حرارت سخطت با گران رکابی سنگ ذبول کـاه دهد کوههای فربی را

درهردو بیت آرایه غلوّ هست.// میان دوبیت آرایه موازنه ومماثله هست.//کاه وکوه:آرایه تضاد وجناس شبه اشتقاق است.// روایح وحرارت وکرم وسخط:تضاد وتقابل است.«تقابل یا مقابله نوی از صنعت مطابقه وتضاد است،به این قرار که همه یا اکثر کلمات دو قرینه از نظم ونثر را ضدّ یکدیگر بیاورند.»(فنون بلاغت وصناعات ادبی،ص275).سعدی گوید:

بی تو گر در جنّتم ناخوش ش*ر..اب سلسبیل با تو گر در دوزخم خـــرّم هوای زمهریر

(کلیات،ص618)

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

14-دو مفتی اند که فتوی امر ونهی دهند قضا و رای تو مُلک مَلِک تعالی را
بیت دارای آرایه تفسیر است.«آن است که متکلم در ضمن عبارت مطلبی آورد که بدون شرح وبیان ادراک آن نتوان نمود.پس از آن خود به شرح آن پرداخته،مطلب مقصود را روشن نماید.فرق آن با ایضاح روشن است،زیرا ایضاح رفع اشکال است.»(ابدع البدایع،ص157).//مفتی وفتوی: جناس اشتققاق است.//امر ونهی: تضاد است.//مُلک ومَلِک: جناس ناقص یا مُحرّف است.//لف ونشر مرتب نیز وجود دارد: امر با قضا ونهی با رای،مرتبط است.

 

[Harry_QW]

15-تَبَارَکَ الله معیار رای عالی تو چه واجب است مقادیر امر شوری را

بیت دارای آرایه اقتباس است.«اقتباس در اصل لغت به معنی پرتو نور وفروغ گرفتن است،چنانکه پاره ای از آتش را بگیرند وبا آن آتش دیگر بر افروزند،وبه این مناسبت فرا گرفتن علم وهنر وادب آموختن یکی را از دیگری «اقتباس» گویند.ودر اصطلاح ادب آن است که حدیثی یا آیتی از قرآن مجید یا بیت معروفی را بگیرند وچنان در نظم ونثر بیاورند که معلوم باشد اقتباس است نه سرقت وانتحال.»(فنون بلاغت وصناعات ادبی،ص383).نیم بیت مصراع اوّل مقتبس است از آیه 14سوره مومنون،ونیم بیت مصراع دوم مقتبس است از آیه36 سوره شوری.

 

[Harry_QW]

16-وجود بی کف تو تنگ عیش بود چنان که اَمنُ وسَلوَت می خواند مَنُّ وسلوی را

بیت دارای آرایه لفّ ونشر مرتب است.//جناس شبه اشتقاق:امن وسلوت ومَنُّ وسَلوی.//آرایه غلوّ هست

 

[Harry_QW]

17-وجوه جود تو رایج فتاد اگرنه وجود به نیمه باز قضا می فـروخت اجـری را

وجوه جود: تشبیه صریح.//جود و وجود: جناس زاید یا مذیّل.//وجوه،رایج،فروختن واجری: مراعات نظیر

 

[Harry_QW]

18-زهی روایح جودت ز راه استعداد امیــد شرکت احیـا در فکنده موتی را

روایح جود: تشبیه صریح.// موتی واحیا: تضاد.// صنعت غلوّ

 

[Harry_QW]

19-طریق خدمت اگر نسپرند باکی نیست زمـــانه نیک شناسد طـریق اولی را

آرایه تصدیر یا ردّ العجز علی الصدر است.//طریق خدمت سپردن: کنایه از خدمتگزاری است.//زمانه: مجازاً اهل زمانه به علاقه ذکر محل اراده حالّ است.

 

[Harry_QW]

20-همیشه تا که به شمشیر وکلک نظم دهند به گاه خشم ورضا،خوف را وبشری را

خوف وبشری وشمشیر وکلک: تضاد.// شمشیر،خشم وخوف: تناسب.//لفّ ونشر مرتب است