نورون چیست؟ | ساختار، انواع و عملکرد | به زبان ساده

[Regina]

تفاوت دندریت و آکسون چیست؟
آکسون تفاوت‌های متعددی با دندریت دارد که از آن جمله می‌توان موارد زیر را نام برد:

• قطر یک دندریت، از ابتدا تا انتهای آن کمتر می‌شود و اغلب با برآمدگی‌های کوچکی به نام «خار» (Spine) پوشیده شده‌ است. اما آکسون‌ها قطر یکنواختی دارند و فاقد این خارها هستند. خارها در انتقال پیام عصبی به جسم سلولی نورون نقش دارند.
• آکسون از قسمتی از جسم سلولی به نام آکسون هیلاک (Axon Hillock) یا پشته آکسونی خارج می‌شود.
• بسیاری از آکسون‌ها با یک لایه ایزوله‌کننده به نام میلین پوشانده شده‌اند که به انتقال سریع پالس‌های عصبی در طول آکسون کمک می‌کند اما دندریت فاقد میلین است.

 

[Regina]

سیناپس چیست؟
ارتباط بین دندریت یک نورون و جسم سلولی نورون‌های دیگر، «سیناپس» (Synapse) نام دارد. دو نورونی که از طریق فضای سیناپسی با یکدیگر مرتبط شده‌اند را در جهت انتقال پالس الکتریکی، به ترتیب نورون پیش‌سیناپسی و نورون پس‌سیناپسی می‌گویند. ارتباط بین نورون‌ها و عضلات اسکلتی، اتصال عصبی-عضلانی و ارتباط بین نورون‌ها و عضلات صاف (غیر ارادی) یا سلول‌های غدد به عنوان اتصالات عصبی شناخته می‌شوند.

 

[Regina]

نحوه انتقال پیام در سیناپس
در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، اطلاعات متناقضی درباره ماهیت انتقال سیناپسی وجود داشت. برخی اعتقاد داشتند که انتقال پیام در سیناپس، با جریان یونی از یک نورون به نورون دیگر صورت می‌گیرد. در حالی‌که گروه دیگر معتقد بودند که آزادسازی یک ماده شیمیایی و انتقال آن بین دو نورون، موجب پاسخ عصبی نورونِ گیرنده می‌شود.

امروزه می‌دانیم که هر دو نوع انتقال الکتریکی و شیمیایی بین نورون‌ها وجود دارند و حتی گاهی در یک سیناپس هر دو نوع سیگنالینگ اتفاق می‌افتد. انتقال شیمیایی در سیستم عصبی رایج‌تر و پیچیده‌تر است. در ادامه مطلب، هر دو نوع انتقال عصبی توضیح داده شده‌اند.​

 

[Regina]

سیناپس شیمیایی
در این نوع انتقال، یک ماده شیمیایی به نام نوروترانسمیتر، از نورون پیش‌سیناپسی ترشح و وارد فضای سیناپسی می‌شود. همان‌طور که ذکر شد، این انتقال از آکسون یک نورون به دندریت نورون گیرنده انجام می‌گیرد. از آنجایی که دندریت و آکسون انشعابات متعددی دارند، قادر به ارسال و دریافت تعداد زیادی پیام از انواع نورون‌ها هستند. در آکسونِ هر نورون، تعداد زیادی وزیکول‌های سیناپسی و حاوی مولکول‌های نوروترانسمیتر قرار دارند.

یک فاصله کوچک بین آکسون نورون پیش‌سیناپسی و دندریت نورون پس‌سیناپسی به نام شکاف سیناپسی وجود دارد. با دریافت پیام عصبی توسط نورون، کانال‌های کلسیمی وابسته به ولتاژ در غشای نورون فعال می‌شوند و کلسیم که غلظت بالاتری در محیط خارجی دارد،...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Regina]

پتانسیل محرک یا مهاری پس سیناپسی
همان‌طور که گفته شد، انتقال نوروترانسمیترها، می‌تواند باعث بسته یا باز شدن کانال‌های یونی خاصی شود که بر پتانسیل الکتریکی و ولتاژ غشای سلول اثرگذار است. اگر تغییرات محرک باشند، موجب ایجاد پاسخ در نورون می‌شوند و «پتانسیل پس‌سیناسپی محرک» یا «EPSP» نام دارد که موجب افزایش بار مثبت داخل سلول نسبت به خارج از سلول خواهد شد.

اما گاهی یک EPSP واحد، برای راه‌اندازی فعالیت نورونی کافی نیست و همراه با پتانسیل‌های محرک دیگر است که می‌تواند منجر به واکنش عصبی شود. اگر تغییرات الکتریکی هیچ واکنشی را در نورون ایجاد نکنند، «پتانسیل پس‌سیناپسی مهاری» یا «IPSP» نامیده می‌شود.​

 

[Regina]

نوروترانسمیترها
در اکثر سیناپس‌ها و اتصالات عصبی، فرایند انتقال پیام از طریق مولکول‌های شیمیایی به نام «نوروترانسمیترها» (Neurotransmitters) یا انتقال‌دهنده‌های عصبی انجام می‌شود. وقتی یک پیام یا پالس عصبی از ابتدای یک دندریت تا انتهای آکسون (پایانه سیناپسی) می‌رود، آزادسازی نوروترانسمیتر در فضای سیناپسی، پیام را به نورون بعدی منتقل می‌کند. نوروترانسمیترها از نظر ساختار شیمیایی و نحوه عملکرد به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• نوروترانسمیترهای متعارف (Conventional Neurotransmitters): در وزیکول‌های سیناپسی نگهداری می‌شوند و خود دو نوع دارند:
  • «مولکول‌های کوچک» (Small Molecule Neurotransmitters)
  • «نوروپپتیدها» (Neuropeptides)
  ...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Regina]

مولکول‌های کوچک انتقال دهنده
انواع مختلفی از مولکول‌های آلی کوچک که موارد زیر را در بر می‌گیرند:

• نوروترانسمیتر آمینواسیدی: مانند گلایسین و GABA (این آمینواسید در ساختار پروتئین‌ها به کار نمی‌رود.)
• آمین‌های بیوژنیک: از پیش‌سازهای آمینواسیدی ساخته می‌شوند و شامل این مولکول‌هاهستند:
  • دوپامین
  • نوراپی‌نفرین
  • اپی‌نفرین
  • سروتونین
  • هیستامین

 

[Regina]

نوروپپتیدها
هر نوروپپتید از سه یا تعداد بیشتری آمینو اسید تشکیل شده است و انواع بسیار گسترده‌ای دارد که برای مثال می‌توان به نوروپپتیدهای زیر اشاره کرد:
​

• «اندورفین‌ها» (Endorphins): مهارکننده درد​
• «انکفالین‌ها» (Enkephalin): مهارکننده درد و التهاب​
• «ماده Substance P) «P): میانجیِ انتقال پیام درد​
• «نوروپپتید Neuropeptide Y) «Y): محرک خوردن غذا و گاهی پیشگیری‌کننده از تشنج​

انکفالین یک نمونه از نوروترانسمیترهای پپتیدی است که در...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Regina]

استیل کولین
استیل کولین از نورون‌های پیش‌سیناپسی به درون فضای سیناپسی ترشح می‌شود. این مولکول به عنوان یک گیرنده برای دریچه‌های یونی سدیم در سلول پس‌سیناپسی عمل می‌کند. استیل‌کولین از کولین و استیل کوآنزیم A ساخته می‌شود.

ساختمان شیمیایی مولکول استیل‌کولین​

 

[Regina]

گاما آمینو بوتیریک اسید
گاما آمینو بوتیریک اسید (GABA)، یکی از مهارکننده‌های اصلی در سیستم عصبی مرکزی مهره‌دارانِ بالغ است و بر کانال‌های کلسیم اثر می‌گذارد. GABA توسط آنزیم گلوتامات دکربوکسیلاز از نوروترانسمیترهای گلوتامات ساخته می‌شود.​