تفسیر شعر شرح و تفسیر غزل شماره 1 دیوان سعدی شیرازی

[SAN.SNI]

"به نام الله"​

شاعر : ابو محمد مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی​

کتاب : دیوان اشعار​

قالب شعر : غزل​

آدرس شعر : شرح و تفسیر غزل شماره 1 دیوان سعدی شیرازی​

 

[SAN.SNI]

متن ابیات 1 الی 14:​

اولِ دفتر به نامِ ایزدِ دانا / صانعِ پروردگار ، حیّ توانا​

اکبر و اعظم ، خدایِ عالَم و آدم / صورت خوب آفرید و سیرت زیبا​

از درِ بخشندگی و بنده نوازی / مرغ ، هوا را نصیب و ماهی ، دریا​

قسمتِ خود می خورند مُنعِم و درویش / روزیِ خود می بَرند پشّه و عنقا​

حاجتِ موری به علمِ غیب بداند / در بُنِ چاهی به زیرِ صخرۀ صَمّا​

جانور از نطفه می کند ، شکر از نی / برگِ تر از چوبِ خشک و ، چشمه ز خارا​

شربتِ نوش آفرید از مگسِ نحل / نخلِ تناور کند ز دانۀ خرما​

از همگان بی نیاز و بر همه مشفق / از همه عالَم نهان و بر...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[SAN.SNI]

اولِ دفتر به نامِ ایزدِ دانا / صانعِ پروردگار ، حیِ توانا​

آغاز دفتر به نام خداوندی که آفرینندۀ پرورانده و دانای همواره زنده و لایزال است .


دفتر = کتاب و دیوان
صانع = نامی از نامهای خداوند متعال ، آفریننده
حی = نامی از نامهای خداوند متعال ، زندۀ همیشه
ایزد = در دین زرتشتی به معنی فرشته و در زبان فارسی دری به معنی خدا و آفریدگار است

 

[SAN.SNI]

اکبر و اعظم ، خدای عالَم و آدم / صورتِ خوب آفرید و سیرت زیبا​

به نام خداوندی مهتر و بزرگوارتر ، آفریدگار گیتی و انسان ، که بیرون و ظاهر را پسندیده و درون و باطن را نیکو آفرید .


اکبر = مهتر و بزرگتر
اعظم = بزرگوارتر

 

[SAN.SNI]

از درِ بخشندگی و بنده نوازی / مرغ ، هوا را نصیب و ماهی ، دریا​

از رهگذر داد و دهش خویش ، بهره و نصیب مرغ هوا و ماهی دریا را می رساند .


از درِ = از راهِ ، از طریقِ

 

[SAN.SNI]

قسمتِ خود می خورند مُنعِم و درویش / روزیِ خود می بَرند پشّه و عنقا ​

توانگر و درویش ، هر یک به بهرۀ خویش دست می یازند و پشّه ، ناتوان ترین حشره و عنقا ، تندپروازترین و قدرت مندترین پرنده ، هر کدام رزقِ مقسوم خود را می خورند . یعنی روزی مقدّر است .


قسمت = بهره و نصیب
منعم = مال دار و توانگر
درویش= فقیر و تهی دست
عنقا = سیمرغ ، پرنده ای است افسانه ای که در داستانهای ملی ایران بر کوه البرز می زیست ولی برخی متون محلِ آن را کوهِ قاف نوشته اند ( فرهنگ اشارات )

 

[SAN.SNI]

حاجتِ موری به علمِ غیب بداند / در بُنِ چاهی به زیرِ صَخرۀ صَمّا​

خداوند از طریق آگاهی بر نهانی ها ، بر نیاز موری که در قعر چاهی و در زیر صخره ای سخت و درشت زندگی می کند ، آگاهی دارد

علم غیب = علم پنهان ، علمی که از مردم پنهان باشد
صخرۀ صمّا = سنگ بزرگ سخت

 

[SAN.SNI]

جانور از نُطفه می کند ، شکر از نی / برگِ تر از چوبِ خشک و ، چشمه ز خارا​

او با توانایی خویش نطفه را به موجودی زنده تبدیل می کند و از نی ، شکر می آفریند و بر چوب خشک درختان برگ تر و تازه می رویاند .


کردن = آفریدن
تر = تازه و سرسبز
خارا = نوعی سنگِ سخت و سیاه که مظهر سرسختی و نفوذناپذیری است

اشاره است به چشمه هایی که با ضربات عصای موسی بر سنگ خارا جوشیدن گرفت .

 

[SAN.SNI]

شربتِ نوش آفرید از مگسِ نحل / نخلِ تناور کند ز دانه خرما​

زنبور عسل را به ایجاد عسل شیرین وامی دارد و دانه کوچک خرما را به نخلی تنومند مبدل می سازد .


نوش = شهد و عسل و کلا هر چیز شیرین
مگسِ نحل = زنبور عسل
تناور = تنومند و قوی چثه

 

[SAN.SNI]

از همگان بی نیاز و بر همه مشفق / از همه عالم نهان و بر همه پیدا​

خداوند به هیچ آفریده ای نیازمند نیست و بر همگان دل می سوزاند . در عین پنهان بودن از دید آدمیان ، در دلِ همگان حضور دارد .

مشفق = مهربان و خیرخواه