تفسیر شعر شرح و تفسیر غزل شماره 5 دیوان حافظ شیرازی

[سَنا]

"به نام الله"
​

شاعر : شمس الدین محمد حافظ شیرازی​

کتاب : دیوان اشعار​

قالب شعر : غزل​

آدرس شعر : دیوان اشعار حافظ شیرازی غزل شماره 5​

 

[سَنا]

دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را / دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا​

کشتی نشستگانیم ای باد شرطه برخیز / باشد که باز بینیم دیدار آشنا را​

ده روزه مهر گردون افسانه است و افسون / نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا​

در حلقه گل و مل خوش خواند دوش بلبل / هات الصبوح هبوا یا ایهاالسکارا​

ای صاحب کرامت شکرانه سلامت / روزی تفقدی کن درویش بینوا را​

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروت با دشمنان مدارا​

در کوی نیکنامی ما را گذر ندادند / گر تو نمی پسندی تغییر کن قضا را​

آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند / اشهی لنا و احلی من قبلته...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

دل می رود ز دستم صاحبدلان خدا را / دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا​

ای صاحبدلان ، دلم از دست می رود محض رضای خدا تدبیری کنید . با این وصف مصراع دوم حکم تعلیل را پیدا می کند یعنی : زیرا که راز پنهان آشکار می شود .
– تعبیر دوم : ای صاحبدلان ، دلم از دست می رود به حق خدا حیف است که راز پنهان آشکار گردد . به هر حال ، استمداد از صاحبدلان است که برای وصلت چاره ای بکنند .

راز پنهان = معانی که سالک در نتیجه سلوک خود به آنها می رسد . اسرار گویند که شاید مراد شاعر از راز پنهان ، همان اسرار ربوبیت است .

 

[سَنا]

کشتی نشستگانیم ای باد شرطه برخیز / باشد که باز بینیم دیدار آشنا را​

ما کشتی نشستگانیم یعنی کشتی مان روی آب متوقف گشته و حرکت نمی کند . ای باد موافق بلند شو و وزیدن بگیر . شاید که آن یار آموخته و یا شناگر را دوباره ببینم .(ای یاران صاحبدل موافق ، من بیش از حد مضطرب و دلتنگم . چاره ای بکنید و تدبیری بیندیشید شاید که جمال با کمال و مبارک یار را مشاهده نمایم و این اضطراب و دلتنگی از من بر طرف گردد . ممکن است خواجه این غزل را در انصراف از غزل هند سروده باشد)

کشتی نشستگان = گروهی که کشتی شان در دریا نشسته و حرکت نمی کند .
باد شرطه = باد موافق را گویند که مراد از صاحبدلان موافق حالش است ...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

ده روزه مهر گردون افسانه است و افسون / نیکی به جای یاران فرصت شمار یارا​

محبت ده روزه فلک یعنی اینکه فلک برای مدت موقت بر وفق مرادت می چرخد تماماََ مکر و حیله است و بی اعتبار و بی فایده می باشد . پس ای یار ، نیکی در حق یاران را فرصت شمار . یعنی تا فرصت در دست است احسان را از یاران دریغ مکن .

افسانه = در ترکی «چیست آن» تعبیر می شود و در فارسی «چیستان» است و در عربی «اسطوره» است .
افسون = حیله و مکر ، و نیز وِردی که زیر لب خوانند و به روی مریض فوت کنند

 

[سَنا]

در حلقه گل و مل خوش خواند دوش بلبل / هات الصبوح هبوا یا ایهاالسکارا​

در حلقه می و گل یعنی در مجلس باده و گل ، دیشب بلبل خوش نغمه سرایی کرد که بیدار شوید . وقت ش*ر..اب صبح فوت شد ای باده نوشان . و به تعبیر دیگر : زمان شرابی که به هنگام صبح خورده می شود فوت شد . بیدار شوید و متنبه گردید ای باده نوشان .

الصبوح =نام شرابی است که هنگام صبح خورده می شود و مراد از سکارا ، باده نوشان است نه سرخوشان به معنی م**س.ت . زیرا سرخوشان به دلیل مستی قادر به تهیه چیزی نیستند
هبوا = بیدار شوید و متنبه گردید
مل = ش*ر..اب

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

ای صاحب کرامت شکرانه سلامت / روزی تفقدی کن درویش بینوا را​

ای صاحب احسان و کرم یعنی ای شخص کریم و نیکوکار به شکرانه سلامت خود از جمیع آفات و بلایا یک روز لااقل درویش بی نوا را مورد تفقد قرار داده ، تجسس و تفحصی از حالش بکن . یعنی احوالش را بپرس . مراد از صاحب کرامت ، جانان است و مراد از درویش بی نوا ، عاشق بیچاره است و شاید هم مراد از صاحب کرامت ، قوام الدین حسن و مراد از درویش بی نوا ، خودِ خواجه باشد.

کرامت = خوبی کردن
سلامت = دور بودن از بلایا
شکرانه = صدقه ای است که وقتی انسان از عهده شکری نتواند بدر آید برای جبران آن صدقه می دهد
تفقد = رسیدگی به حال کسی و خاطر او...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است / با دوستان مروت با دشمنان مدارا​

سبب راحتی و آسایش دو دنیا تفسیر این دو حرف است : با دوستان با ملایمت رفتار کردن و با دشمنان ودارا نمودن و کسی که عامل این دو جمله باشد در دنیا هرگز رنج نمی کشد .

دو حرف = وقتی کلام از حیث لفظ مختصر و از جهت معنا مفصل باشد به آن کلام دو حرف گویند
گیتی = جهان

 

[سَنا]

در کوی نیکنامی ما را گذر ندادند / گر تو نمی پسندی تغییر کن قضا را​

ما را در محله نیکنامی گذر ندادند یعنی از ازل ما را جزء سعدا خلق نکردند که اسممان به نیکی مشهور شود . حال اگر تو این تقدیر را نمی پسندی . حکم وضع ازلی خدا را تغییر ده یعنی مرا جزء سعدا کن .

نیک نامی = کسی که دارای نام خوب است
گذر = عبور
قضا = در اینجا مراد از صنع و قدرت یزدانی است . جایز است به معنای حکم الله هم باشد

 

[سَنا]

آن تلخ وش که صوفی ام الخبائثش خواند / اشهی لنا و احلی ای قبلته العذارا​

آن تلخ وش یعنی آن شرابی که صوفی آن را ام الخبائث خواند برای ما لذیذتر و با مزه تر از بوسۀ فرزندان دختر است . این معنی مطابق ذوق شعرا است اما در حقیقت معنای شعر این است : مراد از صوفی شخص حضرت محمد (ص) است چه ایشانند که خمر را ام الخبائث نامیده اند . یعنی این بیان پیامبر (ص) که ش*ر..اب را ام الخبائث نام نهاده اند . برای ما از بوسۀ فرزندان اناث ، لذیذتر و شیرین تر است .

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.