تفسیر شعر شرح و تفسیر غزل شماره 11 دیوان حافظ شیرازی

[سَنا]

"به نام خداوند شعر و سخن
نخستین سخن در همه انجمن"​

شاعر : شمس الدین محمد حافظ شیرازی​

کتاب : دیوان اشعار​

قالب شعر : غزل​

آدرس شعر : دیوان اشعار حافظ شیرازی غزل شماره 11​

​

 

[سَنا]

ساقی به نور باده برافروز جام ما / مطرب بگو که کار جهان شد به کام ما​

ما در پیاله عکس رخ یار دیده ایم / ای بی خبر ز لذتِ شربِ مدامِ ما​

هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق / ثبت است بر جریده عالم دوامِ ما​

چندان بود کِرشمه و ناز سهی قدان / کاید به جلوه سرو صنوبر خرامِ ما​

ای باد اگر به گُلشنِ احباب بگذری / زنهار عرضه ده برِ جانان پیامِ ما​

گو نام ما ز یاد به عمدا چه میبری / خود آید آنکه یاد نیاری ز نامِ ما​

مستی به چشمِ شاهدِ دلبندِ ما خوش است / زان رو سپرده اند به مستی زمامِ ما​

ترسم که صرفۀ نبرد روزِ بازخواست / نانِ حلالِ شیخ ز آب حرامِ...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[سَنا]

ساقی به نورِ باده برافروز جامِ ما / مطرب بگو که کارِ جهان شد به کامِ ما​

ای ساقی با بادۀ صاف و خالص چون نور ، جام مرا روشن کن یعنی پُر کن . ای مطرب بخوان که جهان و کارِ جهان بر وفق مرادمان شد.شاید مضمون مصراع دوم بیت زیر باشد

 

[سَنا]

ما در پیاله عکس رخِ یار دیدم ایم / ای بی خبر ز لذتِ شربِ مدامِ ما​

ما در پیاله یعنی در نور پیاله عکس رخ یار را دیده ایم . ای که از شربِ مدام ما یا از باده نوشی ما بی خبری ما را معذور بدار

پیاله = کاسه کوچک ، به قدح خالی نیز گفته می شود
مدام = دائم و ثابت

 

[سَنا]

هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق / ثبت است بر جریده عالم دوامِ ما​

کسی که دلش با آتش عشق و محبت زنده شد . او برای همیشه زنده است و هرگز نخواهد مُرد . پس دوام و بقای ما در جریده عالم ثابت است زیرا ما از آن زندگانیم

جریده = دفتر بزرگی است از کاغذ نازک که به شکل بادبزن چیده می شود و از دو جانب خوانده می شود

 

[سَنا]

چندان بُوَد کرشمه و ناز سهی قدان / کاید به جلوه سرو صنوبر خرامِ ما​

ناز و شیوه محبوب های سرو قامت تا زمانی است که محبوبه صنوبر خرام ما هنوز جلوه نکرده است . همین که این عرض جمال نمود دیگر برای آنها اعتباری باقی نمی ماند

کرشمه = مترادف ناز است
سهی = راست و مستقیم
سهی قدان = دلبران متناسب اندام
به جلوه = عرض جمال
صنوبر = در اینجا شکل درخت صنوبر معنی می دهد
خرام = با تانی راه رفتن

 

[سَنا]

ای باد اگر به گُلشنِ احباب بگذری/ زنهار عرضه ده برِ جانان پیامِ ما​

ای باد اگر از گلشن یعنی از مجلس دوستان گذر کردی . البته سفارش یا پیغام ما را به حضور جانان عرض کن و آنچه عرض خواهد کرد مضمون بیت بعد است

احباب = جمع حب به معنی دوستان است و مراد از احباء جانان و سایر دوستان است
گلشن = گلستان و گلزار
برِ جانان = نزد جانان
پیام = خبر و پیغام

 

[سَنا]

گو نامِ ما ز یاد به عمدا چه میبری / خود آید آنکه یاد نیاری ز نامِ ما​

ای باد به جانان بگو نام ما را چرا به قصد فراموش می کنی . خود آید آن زمانی که هرگز اسم مان به خاطرها نمی آید یعنی می میریم و نام و نشان مان از دفتر کائنات محو می گردد

یاد کردن = به خاطر آوردن
عمد = قصد

 

[سَنا]

مستی به چشمِ شاهدِ دلبندِ ما خوش است / زان رو سپرده اند به مستی زمام ما​

به چشم محبوبه ای که دل ما را به خود متعلق ساخته یعنی ما را عاشق خود ساخته ، مستی پسندیده و خوش است . از آن جهت است که زمام اختیار ما را به مستانگی حواله کرده اند . یعنی چون او مستانه چشم است ما هم مستی را اختیار کردیم

شاهد = کنایه از محبوب
دلبند = مالک دل
خوش = پسندیده
سپرده اند = حواله
زمام = عنان اختیار

 

[سَنا]

ترسم که صرفِه ای نبرد روزِ بازخواست / نانِ حلالِ شیخ ز آبِ حرامِ ما​

می ترسم روزِ قیامت فضیلتی داشته باشد نانِ وقفی که شیخ آن را حلال دانسته و می خورد با آبی که ما آن را حرام می دانیم و می خوریم . یعنی زندگی ریایی شیخ که ذوقی از آن می برد با رندی ما برابر گردد و بلکه ممکن است رندبازی ما افضل باشد

صرفه = زیاده
روز بازخواست = روز قیامت
نان حلال = کنایه از نان وقف است زیرا اکثر مشایخ در خانه ها نان وقف می خوردند
آب حرام = کنایه از خمر است