شعرکده « شاه و گدا در ديوان سيد محمد حسين شهريار »

[Harry_QW]

19- از جمله موارد مهم و اساسي كه در عرفان و اشعار شعراي عرفاني از جمله شهريار مورد تأكيد واقع شده است ، موضوع حرص و طمع و قناعت و خرسندي است . بنا به عقيده حضرت استاد شهريار ، كسي كه به حرص خود غلبه كرده و قناعت و خرسندي راپيشه خود سازد ؛ درعالم درويشي ، شكوه سلطاني را كسب مي كند . شهريار فقر معنوي را به مانند تاج و قناعت را به مانند تختي مي داند كه لوازم پادشاهي او در عالم درويشي است ؛ عقيده دارد كه بواسطه فقر و قناعت از ديوان معشوق ازلي ، تا ابد خط امان از حوادث روزگار را از آن خود كرده است :

تاج فقرم بر سرو تخت قناعت زير پاي تا ابد خط امان دارم زديوان ازل

(ديوان ، ص 286)

فروغي بسطامي :

اكسير قناعت را سرمايه دستت كن در عالم درويشي افسر زن و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

20- از موارد ديگري كه در مبحث شاه و گدا در ديوان شهريار و ديگراشعار عرفاني ، مي توان آن را جزو عرفاني ترين و بنيادي ترين بحث اين مبحث ذكر كرد ، اين است كه :

بندگان و گدايان راه عشق ،درويشي وگدايي دردوست را بر شاهي وسلطنت عالم ترجيح داده ؛ آن را با پادشاهي عالم معامله نمي كنند :

اگرچه رند و خراب و گداي خانه به دوشم گدايي در عشقت به سلطنت نفروشم

(ديوان ، ص 310)

حافظ:

گدايي در جانان به سلطنت مفروش كسي زسايه اين در به آفتاب رود؟

(غ221ب5)

اهلي شيرازي:

كسي كه بر در او دولت گدايي يافت كجا به شاهي...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

21- در شعر شهريار و ادب عرفاني ،‌معشوق نماد پادشاه حسن و صاحب جمال خطاب شده ودر مقابل او ،‌عاشق ، مظهر گدا و درويشي است كه انتظار دارد كه معشوق به او عنايت داشته ، موجبات رنجش او را فراهم نسازد :

من شهريار كشور عشقم گداي تو اي پادشاه حسن، مرنجان گداي واي

(ديوان ، ص 378)

گذار آن شه خوبان به كوي ما گدايان نيست كه دامن پر كنم از اشك و بنشينم سر راهش

(ديوان ، ص 276)

مظفرشيرازي:

اي پادشه نكوي رويان يكدم گذري بر اين گدا كن...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

22- به نظر شهريار ، گدايي در اقليم آزادگان وعارفان وارسته ؛ از پادشاهي و سلطاني در كشور دونان و سفلگان بهتر است :

گدايي در اقليم آزادگان به كه در كشور سفلگان پادشايي

(ص 438)

23- شهريار به عنوان عارف و مسلمان واقعي ،‌عقيده دارد كه ترازوي عدالتي كه خداوند درروزمحشر بر پا مي دارد ،‌در سنجش اعمال شاه و گدا – منظورتمامي مخلوقات – ذره اي خطا نمي كند و به همه يكسان مينگرد :

به ميعاد جزا ميزان عدلي كو به پا دارد خطاي خردلي بر كفه شاه و گدايي نيست

(ديوان ، ص 1069)

 

[Harry_QW]

24- شهريار اعتقاد به اين دارد كه همه خلايق چه پادشاه وچه گدا روزي از دست ساقي فلك ، ته جرعه پياله مرگ را خواهند نوشيد :

شاه باشي يا گدا از دست ساقي فلك بايد اين ته جرعه جام اجل نوشيد و رفت

(ديوان ، ص 144)

بابا اصلي :
جهان جامي ، فلك ساقي ، اجل مي خــــلايق بــاده نــوش مجلس وي
خلاصي نيست اصلي هيچ كس را از آن جم و از آن ساقي از آن مي
( تذكره نصر آبادي ، ص 211 )

 

[Harry_QW]

25- از جمله بزرگان ديني كه شهريار در سر تا سر ديوان خود ارادت خالصانه و قلبي خود را از ته دل نسبت به حضرتش ابراز نموده است ، سرور و پادشاه اولياء الهي حضرت مولي الموحدين علي (ع) است كه شهريار گداي مسكين را جهت رفع نياز جسمي و روحي به درگاه آن حضرت روانه مي كند و ايمان قلبي دارد كه گدايي كه به حضرت آن پادشاه «علي (ع)» متوسل شود به مقام پادشاهي وبي نيازي ازغيرحق نايل مي گردد :

برو اي گداي مسكين در خانه علي زن كه نگين پادشاهي دهد از كرم گدا را

(ديوان ، ص 69)

شاه ولي بنازمت اي دل كه در نماز حاتم به پشت دست نياز گدا كنند

(ديوان ، ص 213)

 

[Harry_QW]

نتيجه :

باتفكردرادب عرفاني وشهرشهريار كه موضوع « شاه و گدا » درآن بعنوان امهات عرفاني مطرح گرديده است،اين نتيجه برماحاصل ميگردد كه عارف وسالكي كه ميخواهد دروادي عشق وحقيقت پا نهاده ،به مقام وصال ابدي وعرفان خواهانه دست يابد،‌ بايدگدايي وفقرمعنوي راپيشه خودسازد وتنها از درگاه سلطان عشق گدايي كند تااينكه به مقام ومنزلت پادشاهي دركشورعشق وعرفان نايل شود. ونيزبايد درديده حق بين اوميان شاه وگدا وديگرموجودات اين عالم هيچ تضادي نسبت به يكديگروجود نداشته باشد و تمامي موجودات رامظهراسما وصفات الهي وتجليگاه عشق معشوق ازلي درآينده آفرينش بداند.زيرا كه درنظرعشق، ميان موجودات نه تنها اختلافي متصور نيست بلكه نمودهاي بودحقيقي هستند كه درآيينه آفرينش جلوه گرند :

عشق...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.