متفرقه انواع ادب غِنايي درغزليات حافظ

[Harry_QW]

چكيده:
غزل ، يكي از سرشار ترين حوزه هاي شعر فارسي و يكي از مهم ترين قالب هاي بيان انواع ادب غنايي است كه موضوع و درون مايه ي ويژه و مرزبندي شده اي ندارد و مي تواند در سرايش هر موضوع و مضموني به كار آيد .از ديدگاه ادب غنايي فارسي، غزليات عارفانه و عاشقانه ي حافظ شيراز،نمونه اعلا و استادانه ي غزليات غِنايي فارسي از لحاظ پرداختن به عواطف و احساسات لطيف و عميق شاعرانه است.حافظ بر خلاف شعراي قبل از خود نظير: سعدي ، مولانا و ديگران كه بيشتر به محور عمودي غزل عنايت داشته و شعرشان بيشتر تك موضوعي است ، وي به علت پرداختن به مضامين و موضوعات غنايي متنوع در عرصه ي غزل ، بيشترجانب محور افقي غزل را در نظرمي گيرد و از اين لحاظ، در عرصه ي شعر و غزل فارسي نهضت عظيمي به پا مي كند. با وجود اين خصيصه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

انواع ادبي:
«انواع ادبي مشتمل بر موضوعاتي است كه به طرزي ويژه و با اختصاصات فنّي و قواعدي خاص، به صورت شعر يا نثربيان مي شود و نظريه ي انواع ادبي، كوششي است در راه تقسيم بندي موضوعات گوناگون ادبي با توجه به شكل ظاهري يا قالب هايي كه موضوعات مورد نظر با مشخصات وقوانين ويژه ي خود درآن قالب ها آفريده و تأليف شده است،چنان كه هريك از انواع شعر حماسي، غنايي ، تعليمي و...ساختمان و هندسه ي خود را داراست؛ .مثلاً حماسه نوعي شعر داستاني است كه كاملاً جنبه ي آفاقي ،خارجي((Objective دارد يا به تعبيري ديگر انفسي يا باطني(subjective) و مربوط به خود شخص شاعر نيست.در نوع شعر حماسي هيچ گاه هنرمند از «منِ» خويش سخن نمي گويد و به همين جهت است كه حوزه ي حماسه بسيار وسيع است. ودر خلال حماسه، تصوير يك ملت را...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

تطور انواع ادبي و سابقه ي كابرد آن:
« انواع ادبي، بيش و كم به انواع پديده هاي هستي شباهت دارد. همچنان كه انواع موجودات تحت تأثير عوامل خارجي و محيط، تطور و دگرگوني مي يابند، انواع ادبي نيز تحت تأثير نبوغ آفرينندگان آثار وجريان هاي مختلف فكري، اجتماعي و اقتصادي موجود در محيط زندگي شاعران و نويسندگان دگرگون مي شوند. همچنان كه محقق تاريخ طبيعي، يك درخت صنوبر را از وقتي كه گياهكي بوده تا هنگامي كه درختي تناور مي شود، مطالعه مي كند؛منتقد ادبي نيز مي تواند هر نوعي از انواع ادبي را در مسير تاريخي اش مورد بررسي قرار دهد،كه چگونه به وجود مي آيد وچگونه راه كمال مي پيمايد و حتي چگونه از ميان مي رود.»(شفيعي كدكني،1372: 6)؛ مثلاً شرايط سياسي و اجتماعي موجود در سده هاي چهارم و پنجم هجري در ايران،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

تقسيم بندي انواع و آثار ادبي:
در آفرينش يك اثر ادبي، كلمات و الفاظ وسيله ي بيان انديشه ها و احساسات شاعر يا نويسنده است و از آن به شكل ظاهري ياforme تعبير مي شود و افكار و عواطف موجود در يك شعر يا نثر، محتوي يا fond آن را فراهم مي كند. به عبارتي ديگر، يك اثر دبي بر دو ركن قالب و درون مايه مبتني است و به ظرف و مظروف مشابه است. كلمات و الفاظ و اسلوب تلفيق آنها كه در شعر، وزن و قافيه را ايجاد مي كند، قالب يا ظرف ناميده مي شود و انديشه ها و عواطف شاعر يا نويسنده توأم با ذوق و تخيّل و احساس هنرمند، مظروف را به وجود مي آورد. البته مفهوم دقيق«فرم» تنها در قالب و صورت يك اثر ادبي-مثلاً قصيده ، رباعي ، مسمط و... محدود نمي شود؛ بلكه نوع ساختار و طرز بافت فكري و تركيب عاطفي و احساسي شاعر و نويسنده...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

دكتر شفيعي كدكني طي گفتگويي كه در سال 1350 با دانشجويان دانشراي عالي تهران داشته اند، درباره ي تقسيم بندي اشعار ملل اسلامي علي الخصوص شعر فارسي از لحاظ صورت و قالب و مشكلات حاصل از آن مي گويند: «در ادبيات ملل اسلامي(فارسي ، تركي، عربي و اردو) به تأثير طرز فكر اديبان عرب ، آثار ادبي(فقط شعر)از ديدگاه ظاهر آن تقسيم بندي شده است و گويا، يك خصوصيت نژاد سامي است كه از رهگذر ادبيات عرب به آثار ادبي ديگر ملل اسلامي انتقال يافته است كه صورت ظاهر و عكس افرادي را نه عمق معنوي و حوزه ي انديشگي و عاطفي آن را ، از اهميتي كه شاعران و ناقدان عرب به مساله ي قافيه و وزن داده اند و موازين داوري ايشان كه بر محور مساله ي الفاظ و عيوب قافيه بيشتر سير مي كند، فلسفه ي پيدايي اين گونه تقسيم بندي را به خوبي مي...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

: نخست اين كه شاعران قديم ما سير تاريخي و تحول ذهني خود را ثبت نكرده اند. هيچ دانسته نيست كه حافظ كدام شعر ها را در جواني گفته و كدام شعرها را در پيري.مگر اين كه قرينه اي خاص به دشواري بتوانيم در بعضي موارد پيدا كنيم. دو ديگر اين كه داوري درباره ي جوانب معنوي كار شاعران قديم ما دشوار شده است. زيرا در تقسيم بندي ديوان ها رعايت شكل ظاهري و ترتيب الفبايي سبب شده است كه براي يك خواننده مطالعه در جوانب روحي و معنوي سير يك شاعر از كارهاي دشوار و گاه محال گردد و در بررسي ادوار ادبي، سير صعودي يا نزولي يك انديشه يا يك زمينه ي وجداني و عاطفي را به دشواري بتوانيم بررسي كنيم. فايده ي اصلي اين كار ، يعني تقسيم بندي آثار ادبي بر اساس انواع، اين است كه به خوبي مي توان علل ضعف يا نيرو يافتن يكي از...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

تقسيم بندي غربيان كه مبتني بر آراي ارسطو (و هوراس) در كتاب«فنّ شعر»است، بيشتر جنبه ي محتوايي و معنايي دارد و از اين رو جهاني universal است يعني در همه جا كم و بيش صدق مي كند، اما تقسيم بندي ما در ايران بيشتر صوري بوده است ؛ مثلاً شعر را با توجه به تعداد ابيات و وضع قافيه ها و به اصطلاح رِنه وِلك از روي شكل بيروني به غزل، قصيده و قطعه و رباعي تقسيم كرده ايم. نقص اين طبقه بندي اين است كه شعر را به لحاظ معني بررسي نمي كند؛مثلاً در قالب قصيده، هر معنايي از مدح و هجو و پند و اندرز و عرفان و...ممكن است ديده شود و در قالب غزل، هم غنا مي بينيم و هم عرفان و هم سياست و هم وصف

 

[Harry_QW]

سبك و نوع:
به عقيده ي ملك الشعراي بهار : « در عرف ادبيات نبايد نوع را با سبك اشتباه كرد ، چه نوع(Genre) عبارت است از شكل ادبي كه گوينده يا نويسنده به اثر خود مي دهد، مثلاً در ادبيات اروپائيان گفته مي شود : انواع درام- انواع خنده آور- پس شكل ظاهري يك اثر ادبي جزو نوع محسوب مي شود ، اما در سبك، از سجيه ي(Caractere) عمومي اثر شاعر يا نويسنده از لحاظ موضوع و انعكاسات محيط در آن بحث مي شود. بنابراين سبك، هم فكر و هم جنبه ي ممتاز آن و هم طرز تعبير را در نظر مي گيرد، در صورتي كه نوع، فقط طرز انشا يا ايجاد موضوع ادبي را بيان مي كند. بايد دانست كه هيچگاه نوع از سبك و سبك از نوع جدا نيست؛بلكه هر دو لازم و ملزومند، چه هر اثر ادبي جزو يكي از انواع ادبيات به شمار مي رود و در همان حال نيز سبكي...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

تعريف غِنا و شعر غنايي:
غِنا:در لغت به معني سرود، نغمه و آواز خوش طرب انگيز است و شعرغنايي به شعري گفته مي شود كه گزارشگر عواطف و احساسات شخصي شاعر باشد.(فرهنگ معين،ذيل واژه ي غِنا) .« شعرغنايي درنظر لامارتين و موسه و بسياري از شاعران رمانتيك شعري است كه شاعر«خويشتن خويش»را موضوع آن قرار دهد وبه همين مناسبت تصور مي كردند كه شعرغنايي شعري است شخصي، در صورتي كه چنين نيست.شعرغنايي شعري است كاملاً اجتماعي و اگر تعريف اين گروه را بپذيريم، بخش عمده اي از شعرهاي غنايي را بايد از حوزه ي تعريف «غنايي» بيرون كنيم. تعريف دقيق شعر غنايي شايد چنين باشد:«شعر غنايي سخن گفتن از احساس شخصي است»به شرط اين كه از دو كلمه ي «احساس»و«شخصي» وسيع ترين مفاهيم آنها را در نظر بگيريم؛يعني تمام انواع احساسات:از نرم...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Harry_QW]

عوامل پيدايي شعر غنايي:
«لذت ها و شادي هاي شاعر و بدبيني برخاسته از دست نيافتن به آرزوها و رنج حاصل از انديشه درباره ي بودن و دست يافتن به آزادي و دنياي آرماني و مطلوب، از جمله ي عوامل پيدايش شعر غنايي است.»(شفيعي كدكني،1372: 7).
موضوعات شعر غنايي:
«توانايي تخيل در آفرينش حوادث و قهرمانان، آن گونه كه در شعر حماسي ديده مي شود، بي كرانه است.اما در برابر نفسانيات انسان ، اين آفرينش در حدي معين مي ايستد؛ زيرا در نفس انسان احساسات ثابت است و نوع احساساتي كه بشر در تاريخ با آن روبه رو بوده در يك جدول معين، تقريباً ثابت مانده است. اين احساسات موضوعات شعر غنايي است و مي توان آنها را به احساسات مربوط به: فرد، خانواده، انسانيت، وطن، طبيعت و خدا و دين محدود كرد، با اين تفتاوت كه نوع احساسات ما...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.