آموزشی‌ شعرکده آموزش علم عروض|علم شعر شناسی

[Arefeh.h]

جلسه سوم:
از این سایت هم برای در آوردن وزن اشعار میتونید کمک بگیرید اگه عروض رو یاد نگرفتید
وبگاه عروض: صفحه‌ی اصلی

وزن واژه ها:
وزن واژه به کلماتی میگن که بر وزن واژه‌ی "فعل"، براساس علامت گذاری هجاها درست میشن. انواع وزن واژه ها رو نام میبرم، با اشکالش باید به ذهن بسپارید و حفظ کنید تا عروض رو بتونید یاد بگیرید.

 

[Arefeh.h]

وقتی واژه ها رو علامت گذاری کردیم بر اساس جدول بالا وزنش رو در میاریم. مثلا تمرینات جلسه قبل رو میخوایم وزن واژه هاش رو بذاریم:

محبوب:
مَح / بو / ب
_ / _ / U
وزن واژه: مفعولُ

فردا:
فَر / دا
_ / _
وزن واژه: فَع لُن

دعوا:
دَع / وا
_ / _
وزن واژه: فَع لُن

کمانداران:
کَ / مان / دا / ران
U / _ / _ / _
وزن واژه: مَفاعیلُن


فاطمه:
فا / طِ / مِ
_ / U / U
وزن واژه: فاعلُ ( این وزن واژه در شعر کاربردی ندارد.)

 

[Arefeh.h]

در مورد این وزن واژه یک توضیحاتی میدم:
_ _ فَع لَن (مُستَف)

این علامت دو هجای بلند هم میتونه وزن فَع لُن باشه هم وزن مُستَف. حالا کجا باید کدوم رو استفاده کنیم؟! توی واژه ها فَع لُن کاربرد داره ولی توی شعر باید به وزن واژه‌های قبلی نگاه کنیم. اگه وزن شعر دارای یکی از دو وزن واژه‌ی مستفعلن یا مستفعلُ یا هردوی آنها بود میایم برای وزن واژه‌ی بالا از مُستَف استفاده می‌کنیم. اگر این دو وزن واژه رو توی شعر نداشتیم از فَع لُن استفاده میکنیم. به همین سادگی.

 

[Arefeh.h]

تمرینات جلسه سوم:
خودتون یه سری کلمه به دلخواه هجی کنید و وزنش رو در بیارید. میتونید جوابش رو از همون سایتی که گفتم چک کنید به این صورت که:
کلمه مورد نظر رو در مصراع اول و دوم بنویسید:

بعد از نتیجه در بخش cvc علامت هجاهای شما رو نشون میده مثلا واژه دنیای دو هجای بلنده اینجوری _ _. برای کلمه به وزن واژه ای که میده نمیتونید رجوع کنید. وزنی که میده برای شعر درست در میاد.

 

[Arefeh.h]

خب این جلسه وقت هجی کردن اشعاره. فعلا وزن واژه مشخص نمیکنیم. فقط هجی میکنیم و علامت گذاری.

خب برای هجی کردن اشعار همونطور که برای کلمات پیش می‌رفتیم با همون قوانین کار میکنیم ولی یه سر قواعد و استثنا داریم. مثلا اینکه شعر رو همونطور که میخونیم هجی میکنیم. مثال:

مصراع: که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها
برای هجی کردن باید جوری که میخونیم هجی کنیم. ما این مصرع رو اینجوری میخونیم:
کِ عِشقاسان نِمودَوَّل ولی اُفتاد، مشکل‌ها

پس هجی شده اش اینجوریه:

کِ/عِش/قا/سان/نِ/مو/دَو/وَل/وَ/لی/اُف/تا/د/مُش/کِل/ها

خب استثناهایی که این بیت داره رو دوباره تکرار میکنم که توی ذهنتون بمونه.
1. محذوف حساب کردن حرف "ن" بعد از مصوت بلند. درهجای چهارم ما مینویسیم: سان. ولی توی علامت گذاری حرف "ن" رو...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Arefeh.h]

حالا برای علامت گذاری شعر هجی شده کارمون خیلی آسونه. براساس این قاعده علامت میذاریم:

علامت _: مخصوص سه مدل هجا هست. 1. تک هجاهایی که دارای مصوت بلند تنها هستند. مثلا: آ، ایی، او. 2. ترکیب مصوت بلند و یک صامت. مثال: آب، با، مو، می(حواستون باشه مصوت ایی و او اگه اول یا وسط کلمه صدای واو یا ی بده دیگه مصوت نیست.) 3. ترکیب صامت+مصوت کوتاه+صامت. مثال: مَن، گُل، ...
علامت U: مخصوص دو مدل هجا هست. 1. هجاهای ساکن و تک حرفی. مثال: توی همون شعر بالا حرف دال تک هجا شده بود علامتش همین علامت کوتاهه. 2. صامت+ مصوت کوتاه. مثال: بَ، نِ، نُ،...

حالا شعر بالا رو علامت میذاریم بر اساس این قاعده:
کِ/عِش/قا/سان/نِ/مو/دَو/وَل/وَ/لی/اُف/تا/د/مُش/کِل/ها
U/_ /_ / _ /U / _ /_ /_ /U / _ /_ / _ / U/ _ / _/ _...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Arefeh.h]

تمرین ها:
شعر های زیر رو هجی کنید و علامت هاش رو مشخص کنید.

ای كه مي داني ندارم غير در گاهت پناهي
روشن ندارد خانه را قنديل نا آويخته
شستم ز می در پای خم دامن ز هر آلودگی
سخن پیدا بود سعدی که حدّ ش تا کجا باشد
صد عقل و جان اندر پیش بی دست و بی پا آمده
که نامت به نیکی بماند مخلّد
جهانا چه بد مهر و بد خو جهانی
بتی دارم که گرد گل ز سنبل سایبان دارد​

 

[Arefeh.h]

جواب تمرینات جلسه قبل:
ای كه مي داني ندارم غير در گاهت پناهي

اي / كِ / مي / دا / ني / نَ / دا / رم / غي / رِ / در / گا / هت / پَ / نا / هي
- - U - / - U - - / - U - - / - U - -

روشن ندارد خانه را قنديل نا آويخته
رو/ شن/ ن/ دا/ رد/ خا ن/ را/ قن/ دي/ ل/ نا/ آ /وي/ خ / تِ
- - U - / - - U - / - - U- / - - U -

شستم ز می در پای خم دامن ز هر آلودگی
شس / تم / ز/ می /در / پا /ی /خم/دا /من /ز /هر /آ /لو /د / گی
_/ _ / U / _ / _ / _ / U / _ / _/ _ / U / _ / _ / _ / U / _

سخن پیدا بود سعدی که حدّ ش تا کجا باشد
س خن پی دا / ب ود سع دی / ک حد دش تا / ک جا با شد
U _ _ _ U _ _ _ U _ _ _ U _ _ _

صد عقل و جان اندر پیش بی دست و بی پا آمده
صد عق لُ جا / ن ن در پ یش / بی د س تُ بی / پا آ م ده...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Arefeh.h]

حالا وقت درآوردن وزن واژه های اشعاره. یعنی مرحله سوم! بعد از هجی کردن مصراع شعر و علامت گذاری برای مشخص کردن وزن واژه ها دو تاکار باید بکنیم.

1. باید علامت ها رو بر اساس یک نظم یا قاعده خاص جدا کنیم.
2. واژه های علامت ها رو از جدولی که قبلا فرستادم پیدا کنید.


خب اول میریم مرحله اول رو توضیح بدیم. برای جدا کردم منظم علامت ها دنبال یک الگو میگردیم. بعد از پیدا کردن الگو ها میایم اشعار رو تقسیم بندی میکنیم. من این تقسیم بندی ها رو اول میگم بعد روش کار باهاشون رو توضیح میدم:

اول اشعار به دو دسته همسان و نا همسان تقسیم بندی میشن.
همسان ها: دولختی(دوری) و تک پایه ای
نا همسان ها: دسته بندی ندارند.

حالا من اوزان همسان رو میگم براتون:
اول اوزان دوری که دولختی هم بهشون میگن:
تعریف: دولختی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Arefeh.h]

حالا اوزان تک پایه ای:
این اشعار از یک گروه وزن واژه ساخته شدند. گاهی سه واژه ای و گاهی چهار واژه ای هستند.