آموزشی‌ شعرکده آموزش علم عروض|علم شعر شناسی

[A.Hamzeh]

حالا اشعار ناهمسان:
این اشعار نظم خاصی ندارند و از ترکیب وزن واژه های مختلف به وجود میان ولی همه مصراع ها چه هم سان چه نا همسان یا سه واژه ای هستند یا چهار واژه ای. کمتر یا بیشتر در اشعار نو و سپید دیده میشه.

 

[A.Hamzeh]

حالا روش جدا کردن اوزان رو با مثال شرح میدم:
همون شعر الا یا ایها ساقی رو میگم. برای در آوردن وزن هر شعر باید به یک نکته توجه کنید. همیشه وزن دو مصراع یک بیت با هم برابر اند و همچنین همه‌ی مصراع های یک شعر یک وزن برابر دارند. پس ما اگه وزن یک بیت از یک شعر طولانی را دربیاریم وزن کل شعر رو درآوردیم. برای اینکه متوجه خطاهامون و استثناهای شعر بشیم وزن یک تک مصراع رو در نمیاریم بلکه وزن یک بیت رو در میاریم.
خب شعر این هست:

الا یا ایها الساقی ادر کأسا و ناولها
که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها
به بوی نافه‌ای کاخر صبا زان طره بگشاید
ز تاب جعد مشکینش چه خون افتاد در دل‌ها
مرا در منزل جانان چه امن عیش چون هر دم
جرس فریاد می‌دارد که بربندید محمل‌ها
به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

همسان تک پایه:
اگر کاری کنی مزدی ستانی
ءَ / گر / کا / ری / کُ / نی / مُز / دی / سِ / تا / نی
U|/ _ / _ / _ / U |/ _ / _ / _ / U / _ / _
مفاعلین|مفاعلین|مفاعی

همسان دولختی:
ماه بر آمد به صبح چون دم ماهی ز آب
ما/ ه / بَ / را / مَد / بِ / صُب / ح / چُن / دُ / مِ / ما / هی/ زِ / آب
مفتعلن|فاعلن|مفتعلن|فاعلن

خانواده ها رو جلسه بعدی درس میدم.

 

[A.Hamzeh]

خب این جلسه یه توضیحی راجب وزن‌ واژه‌های هم خانواده میدم. ما وزن واژه ها رو در چند خانواده قرار میدیم. خیلی آسونه. واژه هایی که حروف مشترک زیاد دارن و حدودا شبیه هستن توی یک خانواده میرن.
1. مُستَفعِلُن،مُستَفعَل، مُستَف، مُستَفعِلاتُن
2. مَفعولُ، مَفاعیلُ، مَفعولن، مَفاعیلُن
3. فَعولُن، فَعولُ، فَعَل، فَعَلاتُ، فَع لُن، فَعَلُن، فَع،، مَفعولُن، مَفعولُ، مُفتَعِلُن،مُفتَعِلُ
4. فاعِلاتُن،فاعِلُ،فاعِلُن،فَعَلاتُن، فَعَلاتُ، مُتَفاعِلاتُن
5.مَفاعیلُ، مَفاعیلُن، مَفاعی

این خانواده ها زیاد کاربری ندارن ولی بدونین بهتره.

 

[A.Hamzeh]

حالا یه سری قواعد و قوانین عروض رو مرور می‌کنیم و جلسه بعدی میریم سراغ یه بخش جدید از علم عروض.
قاعده‌ی هجاها:
هر هجا در کلمات باید تابع یکی از قوانین زیر باشه:
1. مصوت بلند(آ ایی او) به تنهایی
2. صامت+ مصوت کوتاه( اَ اِ اُ)+صامت مثال: دَر
3. صامت+ مصوت بلند مثال: با
4. صامت بی مصوت. مثل : ب بدون حرکت
قاعده‌ی حرف نون:
حرف نون اگر در کلمات و اشعار بعد از مصوت‌های بلند(آ،ایی،او) بیاد، ما اون رو متصل به مصوت بلند می‌نویسیم ولی برای علامت گذاری و پیدا کردن وزن‌ واژه‌ها اون رو محاسبه نمی‌کنیم. یعنی بود و نبودش فرقی نداره.
قاعده‌ی او و ایی:
اگر مصوت بلند او و ایی، هر کدام صدای واو و ی بدهند دیگر...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

خب دوره اصلی تقطیع عروض تموم شد. برای اینکه بتونین اوزان اشعار رو دربیارید و بر اساس قالب های شعری شعر بگید من یه سری قالب وزنی موزون و آهنگین بهتون میدم و میگم چجوری به وسیله اینا شعر بگید:
فعولن فعولن فعولن فَعَل( وزن اشعار شاهنامه)
مستفعلن مستفعلن فعولن
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
مفاعیلن مفاعیلن مفاعلین مفاعی
مستفعلن فعولن مستفعلن فعولن
مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
و امثال اینها که توی گوگل میتونین پیدا کنین.
شما کافیه برای خودتون یه فرهنگ لغت داشته باشین. هر کلمه قشنگ و ادبی که می‌شنوین رو با علامت و وزنش توی دفترتون بنویسید. موقع شعر گفتن یک قالب شعری مثل قالب های بالا رو انتخاب کنین و کلمات رو به ترتیبی که معنا داشته باشن بر اساس وزنشون داخل قالب...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

تعریف وزن:

وزن نظم و تناسب خاصی است، در اصوات شعر و می توان گفت که : وزن شعر فارسی، منظومه ی متناسبی است، از بخش ها ی کوتاه و بلند.

تعریف بحر:

همانطورکه در موسیقی دستگاههای گوناگون داریم در اوزان شعر نیز دستگاههای گوناگونی داریم که هر کدام از آنها را (( بحر )) می نامند.

مانند:(بحر مُتقارِب،بحر هَزَج، بحر رَمَل ،بحررَجَز و...بنابراین در اصطلاح علم عروض(( بحر )) عبارت است از دستگاههای مختلف شعری.

در شعر فارسی و عربی مجموعاً نوزده بحر یا دستگاه شعری داریم،که پنج بحر آن مخصوص اشعار عرب، و چهارده بحر آن مشترک میان فارسی و عربی است.

تعریف اَ فاعیل یا ارکان عروضی :

در علم صرف عربی برای رسنجیدن کلمات یعنی تعیین وزن و حروف اصلی آنها از سه حرف (ف – ع – ل ) استفاده می شود.مثلا می گویند...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

برای آشنایی بیشتر برای هر یک از این ارکان کلمه یا ترکیبی هموزن آورده می شود:

1.مَفاعیلُن = مَ + فا + عی + لُن = فَراوانی = فَ + را + وا + نی(U--)

2.فاعلاتُن = فا + ع + لا + تُن =کاروان ها=کا+رِ+وا + ها(-U -- )

3.مُستَفعِلُن =مُس+تَف+عِ+لُن=دَرهرچَمَن=دَر+هَر+چَ+مَن(--U - )

4.مُتَفاعِلُن = مُ +تَ +فا +عِ +لُن=بِخُدا قسم (U U - U - )

5.مُفاعَلَتُن = مُ +فا + عَ + لَ + تُن = وَفا بِکُنَم (U –U U - )

6.مَفعُولا تُ =مَف + عُو +لا + تُ = در گُلخانه (- - - U )

7.فاعِلُن = فا + عِ + لُن = پُر ثَمَر (- U - )

8.فَعُولُن=فَ + عُو +لُن =شِمارِش ( U - - )

چنانکه ملاحضه می شود؛مفاعیلن و فاعلاتُن و مُستَفعِلُن و مفعولاتُ،هرکدام از چهاربخش، و متَفاعِلُن و مفاعَلَتُن هر یک از پنج بخش وفاعِلَن و...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

بحرهای اشعار عروضی:
بعد از درآوردن وزن هر شعر ما بحرش رو مشخص میکنیم. بحر شامل 3 بخش هست. یکی کمیت رو مشخص میکنه، یکی خانواده وزن و دیگری سالم و غیر سالم بودنش. حالا یکی یکی توضیح میدم.

اگر وزن واژه گفته‌شده بدون تغییر، تکرار یا ترکیب شوند، بحرهای به‌دست‌آمده را «سالم» می‌گویند، و اگر تغییراتی یایند، آن بحرها را «مُزاحَف» می‌نامند. هر تغییری نامی دارد و هر رکنی بنا به تغییراتی که می‌یابد، لقبی پیدا می‌کند. یعنی تمام وزن واژه های شعر شبیه هم باشن. مثلا این وزن سالم هست: مفاعیلن مفاعلین مفاعیلن مفاعیلن
ولی این وزن مزاحف هست: مفاعلین مفاعیلن مفاعیلن مفاعی
چون وزن واژه آخری فرق داره با بقیه.

حالا بحر اشعار سالم رو توضیح میدم:
متّفق‌الارکان(سالم): که از تکرار افاعیل عروضی به‌دست می‌آید،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[A.Hamzeh]

بحر متقارب:

متقارب در لغت به‌معنی نزدیک به هم است، و در اصطلاح عروض به بحری گفته می‌شود که از تکرار جزء (رکنِ) «فعولن» به‌دست می‌آید.

زحافات (تغییرات) مشهور بحر متقارب:

۱- حذف: برداشتن یک هجای بلند از آخر «فعولن» است و «فعو» را که باقی می‌مانَد، به فَعَل تبدیل می‌کنند که به آن محذوف می‌گویند.
۲- ثَلم: اگر از «فعولن» تنها دو هجای بلند باقی بماند، آن را با «فع‌لن» نشان می‌دهند و به آن اثلم می‌گویند.