آموزشی راهنمای استفاده درست از ویرگول

[ANAM CARA]

کاربرد ویرگول نه‌تنها در زبان فارسی، که در تمام زبان‌ها اهمیت زیادی دارد و با دشواری‌های فراوانی مواجه است. ویرگول، که به آن «کاما» نیز گفته می‌شود، یکی از علائم ویرایشی است که به صورت «،» در نوشتار فارسی به کار می‌رود. بیشترین کاربرد آن برای مکث در جمله است، به همین دلیل، به آن «درنگ» نیز می‌گویند.​

ویرگول چیست؟​

نوشتن جمله‌ها در کنار یکدیگر، نمی‌تواند معنای کاملی را منتقل کند. هر جمله اجزایی دارد که گاهی لازم است برای درک بهتر و انتقال مفهوم به مخاطب، به‌کمک علامت‌های خاصی از هم جدا شود. این علامت‌ها را در زبان فارسی، علائم نگارشی یا نشانه‌های سجاوندی می‌گوییم.
نشانه‌های سجاوندی، نه‌تنها در انتقال مفهوم، که...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

علائم سجاوندی در زبان فارسی تنوع زیادی دارند و برای هر یک از آن‌ها کاربردهای مختلفی تعریف شده است. برای مثال، در انتهای جمله خبری از علامت نقطه «.» استفاده می‌کنیم و برای جملات پرسشی از علامت سؤال «؟» کمک می‌گیریم.

کاربردهای هر یک از نشانه‌های نگارشی متفاوت است. یکی از آ‌ن‌ها ویرگول است. ویرگول کلمه‌ای فرانسوی است که در زبان انگلیسی به آن «Comma» گفته می‌شود. کاما نیز در زبان فارسی به کار می‌رود. نقش اصلی ویرگول در جمله، برای ایجاد مکث یا وقفه است.

ویرگول به‌طور کلی، نشانه فاصله و مکث بین دو کلمه یا دو بخش از جمله است، اما گاهی این برداشت ممکن است به استفاده نادرست از ویرگول منجر شود. برخی معتقدند چنین تعریفی از ویرگول باعث می‌شود که هر جا درنگی در جمله وجود دارد، می‌توان در...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

اهمیت ویرگول در نگارش فارسی​

نقطه‌گذاری یا نشانه‌گذاری در زبان فارسی اهمیت زیادی دارد. برای درک این اهمیت، کافی است متنی را انتخاب کنید و همه علائم نگارشی آن را حذف کنید. خواهید دید که خواندن و درک آن چقدر دشوار خواهد شد. به مثال زیر دقت کنید.

در این بازی علی برادرم و وحید گل زدند.

در مثال فوق، به کار نبردن ویرگول باعث بدفهمی و ابهام شده است. درواقع معلوم نیست چند نفر گل زده‌اند. اما به‌کمک ویرگول می‌توانیم ابهام‌زدایی کنیم. جمله فوق، در دو حالت زیر، معانی کاملاً متفاوتی دارد:

در این بازی، علی، برادرم و وحید گل زدند.
(سه نفر گل زدند.)

در این بازی، علی، برادرم، و وحید گل زدند.
(دو نفر گل زدند.)

بنابراین، نباید کاربرد ویرگول را...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

کاربردهای ویرگول را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

مهم‌ترین کاربرد ویرگول برای جدا کردن اعضای هم‌پایه جمله است، مشروط بر این‌که حروفی مانند «و»، «یا»، «هم... هم»، «یا... یا» و «نه... نه» بین آن‌ها نباشد. جمله‌های زیر به ویرگول نیاز ندارند:

«او یا امروز یا فردا می‌آید.»
«معلم نه در کلاس بود نه در دفتر.»
«خواهر کوچکم هم نقاشی می‌کند هم خیاطی بلد است.»

اگر در جمله‌ای چند عضو هم‌پایه کنار هم باشند، می‌توانیم آن‌ها را با ویرگول از هم جدا کنیم، مانند مثال زیر:
فردوسی، حافظ، سعدی، خیام و مولوی پنج شاعر بزرگ ایران هستند.

نکته: یکی از راه‌هایی که می‌تواند به تشخیص ویرگول در جمله کمک کند، استفاده از حرف ربط «و» بین عضوهای کنار یکدیگر است. اگر معنی جمله تغییر نکرد، عضوها...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

در مثال فوق می‌توانیم بین اعضای جمله «و» بگذاریم، بی‌آنکه تغییری در معنی جمله ایجاد شود. برای جدا کردن صفات در جمله نیز همین روش را به کار می‌بریم. در جمله زیر، می‌توانیم از ویرگول استفاده کنیم، زیرا اگر بین صفت‌ها حرف «و» قرار دهیم، معنی جمله تغییر نمی‌کند.
«او ظاهری آرام، متین و موقر داشت.»

میان عبارت‌ها یا جمله‌های غیرمستقل که در کل جمله کاملی را تشکیل می‌دهند:
وقتی او را دیدم، از دور صدایش کردم.
«او با تلاش بسیار، موفق شد.»

پس از منادا:
«خدایا، مرا عفو کن.»

پیش و پس از بدل:
«سعدی، شاعر قرن هفتم، بوستان را در قالب مثنوی سروده است.»

نکته: بدل به کلمه یا عبارتی گفته می‌شود که برای توضیح کلمه قبل از خودش در جمله بیاید.​

 

[ANAM CARA]

در جمله‌ها، هر گاه چند کلمه نقش یکسان و اسناد واحدی داشته باشند، بین آن‌ها ویرگول می‌گذاریم و فقط قبل از کلمه آخر، از حرف «و» استفاده می‌کنیم:
«سارا، نسیم، مریم و شقایق در مسابقات علمی شرکت کردند.»

نکته: در زبان انگلیسی، قبل از آخرین کلمه و پیش از حرف «و» که معادل انگلیسی «and» است هم از ویرگول استفاده می‌کنیم، اما در زبان فارسی نیازی نیست.

بین دو کلمه که ممکن است با کسره اضافه خوانده شود و معنی تغییر کند:
«پدر، علی را سرزنش کرد.»

در جمله‌ها، به‌جای مکث کوتاه و نیز برای جدا کردن توضیحات کوتاه در آدرس، عناوین افراد و مشخصات یک کتاب:
«زرین‌کوب، عبدالحسین، پله پله تا ملاقات خدا،...»

قبل و بعد از قید:
بنابراین، دستورالعمل‌ها را باید رعایت کنید.
«با دستور قاضی دادگاه، ختم...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

در بندهای هم‌پایه، به‌جای تکرار حرف «و»:
«کتاب، دفتر، مداد و پاک‌کن همراه خود بیاورید.»

نکته: اگر سه کلمه هم‌پایه داشته باشیم، می‌توانیم از حرف «و» استفاده کنیم، مانند مثال زیر:
«کتاب و دفتر و مداد هم با خود بیاورید.»

در مواردی که هنگام خواندن جمله، احساس می‌کنیم باید مکث کوتاهی داشته باشیم تا مفهوم آن را بهتر درک کنیم و باعث رفع ابهام از جمله شود:
«بیشتر، کودکان قربانی این شرایط نامساعد می‌شوند.»
«بیشتر کودکان، قربانی این شرایط نامساعد می‌شوند.»

برای جدا کردن رقم‌های فارسی بالا:
۶۵۴،۷۴۶
۵،۶۴۲۰،۰۰

برای خطاب کردن مستقیم. اگر در ابتدا یا انتهای جمله بخواهیم شخصی را به‌طور مستقیم خطاب کنیم، با یک ویرگول آن را جدا می‌کنیم:
«مریم، خوب گوش کن ببین چه می‌گویم!»
«خانم‌ها و...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[ANAM CARA]

بعد از کلمه ندا یا تعجب:
«آخ، چه حیف شد!»
«نه، اصلاً باور می‌کنی؟»

نکته اول: اگر قبل از اسم مخاطب از کلمه‌هایی مانند سلام و غیره استفاده شود، دیگر نیازی به آوردن ویرگول بعد از آن‌ها نیست، مانند مثال‌های زیر:
«سلام آقای عظیمی»
«صبح به‌خیر خانم اسماعیلی»

نکته دوم: در پایان نامه یا ایمیل نیز نیازی به ویرگول نیست. یعنی بعد از کلماتی که برای پایان نامه به کار می‌روند، ویرگول نمی‌گذاریم، مانند مثال‌های زیر:
«ارادتمند»
«با درودهای فراوان»
«با تشکر»
«با احترام» ​

 

[ANAM CARA]

کاربرد نادرست ویرگول​

همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد، هر جا که در لحن گوینده و به‌طور کلی در گفتار مکثی وجود داشته باشد، نمی‌توانیم از ویرگول کمک بگیریم. مهم‌ترین کاربرد ویرگول، تقسیم‌بندی نحوی جمله است، به‌گونه‌ای که خواننده معنای جمله و منظور نویسنده را بهتر درک کند.
جمله در حالت کلی به دو بخش نهاد و گزاره تقسیم می‌شود. بر این اساس می‌توانیم یکی از کاربردهای نادرست ویرگول را توضیح دهیم؛ بین نهاد و گزاره نباید ویرگول گذاشت. در مثال زیر، «خیام» نهاد است و نباید آن را با ویرگول از گزاره جدا کرد. بنابراین، جمله اول نادرست و جمله دوم درست است.
خیام، ریاضی‌دان بود. (نادرست)
خیام ریاضی‌دان بود. (درست)​

 

[ANAM CARA]

یکی دیگر از کاربردهای نادرست ویرگول، در جمله‌های ساده است. در این حالت، نباید بین فعل و اعضای جمله ویرگول گذاشت. به عبارت دیگر، اگر دو جزء از نظر نحوی متفاوت باشند، برای مثال یکی فاعل و دیگری متمم باشد، نباید آن‌ها را با ویرگول از هم جدا کنیم. برای مثال، در جمله زیر، کاربرد ویرگول نادرست است.
مدرسه‌ها پاییز، باز می‌شوند. (نادرست)
مدرسه‌ها پاییز باز می‌شوند. (درست)​