آموزشی نقش ترجمه در ادبیّات تطبیقی و داستان‌نویسی معاصر (با تأکید بر ادبیّات فارسی و عربی)

[Armita.sh]

چکیده

با در نظر داشتن این موضوع که «ترجمه» نخستین ابزار برای عبور از مرز ادبیّات یک سرزمین و ورود به قلمرو «ادبیّات دیگری» است، می‌توان آن را یکی از عوامل مانع انزوا و انفعال انواع ادبی یک ملّت و در نتیجه، انحطاط آن به‌شمار آورد. پژوهش حاضر سعی دارد نشان دهد که ترجمه در شکل‌گیری روابط ادبیّات ملل و نیز نقل و انتقال‌های میان آنها نقش دارد یا حتّی در ادبیّات تطبیقی که یکی از حوزه‌های مرتبط با ادبیّات ملل است، جایگاه تأثیرگذاری دارد. در این نوشتار، ابتدا به انواع ترجمه و جایگاه آن در ادبیّات جهان اشاره شده است. سپس به برخی کارکردهای آن، مانند دقّت و امانت‌داری در ترجمه از سوی مترجم، تأثیر اثر ترجمه ‌شده بر ادبیّات مقصد، گسترش فنّ داستان‌نویسی در...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

«ادبیّات» پدیده‌ای جهانی است و ادبیّات تطبیقی (Comparative Literature) مطالعة ادبیّات در فراسوی مرزهای ملّی و زبانی است. ادبیّات تطبیقی همان ادبیّات و بدون هیچ صفت محدودکننده‌ای برای پژوهشگر است. ادبیّات تطبیقی ابزاری برای وانگری ادیبان جهان و دریچه‌ای برای دیدن افکار و شنیدن حرف‌های آدم‌ها از هر رنگ و نژادی است (ر.ک؛ ساجدی، 1387: 29). پژوهندة ادبیّات تطبیقی همواره در خطّ مرز مشترک میان ادبیّات ملل مختلف ایستاده است و از این نقطه به بررسی خطّ سیر ادبیّات می‌پردازد تا بر اساس روابط آنها با هم، جریان‌های کلّی ‌آنها را کشف کند. تحقیق و مطالعة دقیق در آثار سخنوران، تألیف‌ها، موضوع‌ها، احساس‌ها و افکار به کشف روابط...​

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

1ـ بیان مسأله

به دلیل گسترده بودن حوزة ادبیّات تطبیقی و ادبیّات داستانی معاصر بررسی هریک از آنها بحثی جدا و مفصّل می‌طلبد. تأکید این پژوهش نیز بر صرف ترجمه نیست، چراکه نقد و بررسی ترجمه‌ها و داستان‌های ترجمه شده نیاز به آشنایی با دانش زبان‌شناسی است که از توان علمی پژوهنده خارج است. تأکید این پژوهش به نقش ترجمه بر گسترش ادبیّات جهانی و معرّفی رمان‌ها و داستان‌هایی است که از ادبیّات فارسی به عربی و بالعکس انتقال یافته است. این مسأله بدون توجّه به امر ترجمه صورت نخواهد پذیرفت؛ زیرا ادبیّات دو ملّت ایران و عرب مدیون ترجمة آثار غربی است که به واسطة آن توانستند آثاری مشابه بیافرینند. در کتاب از نیما تا روزگار ما و صد سال داستان‌نویسی در ایران به مباحث...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

2ـ فرضیّة پژوهش

فرضیة ما بر این است که تفاوت‌هایی که از ابتدای ترجمه‌پژوهی در آثار ادبی تا به امروز میان اصل متن و ترجمه وجود داشته است و از سوی پژوهشگر ادبیّات تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته، ممکن است زاییدة عواملی چون تفاوت میان ذوق و سبک نگارش زمان متن اصلی و زمان ترجمه یا تفاوت میان ارزش‌های فردی و اجتماعی باشد. بنابراین، پژوهشگر ادبیّات تطبیقی را دچار ابهام در صحّت و سُقم ترجمه می‌کند و تأثیر مستقیم بر ترجمة آثار ادبی فارسی و عربی می‌گذارد.

 

[Armita.sh]

3ـ پیشینة پژوهش

تاکنون محقّقان کشور ما و سایر کشورها مقاله‌ها و کتاب‌هایی با این موضوع ارایه داده‌اند که از جملة آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ـ محمّدی، ابراهیم و حسن امامی. «کارکرد ترجمه در حوزة ادبیّات ملل (با تأکید بر ادبیّات فارسی و عربی). مطالعات ترجمه. س 5. ش 6. صص 45ـ27.

ـ ساعد لطفی پور ساعدی، کاظم. (!371). «درآمدی به اصول و روش ترجمه». تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

ـ اکبری، لیلا و ابوالفضل حری. (1380). «تأثیر ترجمه بر زبان و ادبیّات فارسی». انجمن ادبی شفیقی و نشریّة ایران. ش 22. صص 35ـ21.

ـ انوشیروانی، علیرضا. (1391). «ادبیّات تطبیقی و ترجمه‌پژوهی». ادبیّات تطبیقی. پیاپی 5.س 3. ش1. صص 19ـ1.

ـ حیدری،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

4ـ نوآوری پژوهش

در زمینة ارتباط ادبیّات تطبیقی با ترجمه و تأثیر آن بر ادبیّات معاصر فارسی و عربی و نیز درک این مسأله که مترجم خودْ خواننده و مفسّر متن است، کاری بس پیچیده است و نمی‌توان تنها به ارایة فهرستی از تأثیرگذاری‌ها یا مشابهت‌ها و تفاوت‌ها قناعت کرد، لذا نویسندگان کوشیده‌ا‌ند در چهارچوب نظری، نظریّه‌های جدید و رویکردهای ادبیّات ترجمه را که به فرآیند فنّ داستان‌نویسی عربی و فارسی کمک شایانی می‌کند، اشاره داشته باشند که تا کنون کمتر بدان توجّه شده است.

 

[Armita.sh]

5ـ ترجمه و انواع آن

ترجمه در لغت یعنی برگرداندن متنی از زبانی به زبان دیگر، یا از زبان مبدأ به زبان مقصد، به‌گونه‌ای که تا حدّ امکان محتوا و صورت پیام در این انتقال حفظ شود. امّا این مسأله به ساختارهای متفاوت زبان‌ها وابسته است. هر زبان از واژگانی خاص استفاده می‌کند، هم‌نشینی واژه‌ها در هر زبان تابع قواعدی خاصّ است و در نهایت، جمله‌هایی که در هر زبان به کار می‌رود، می‌تواند معنی یا معانی ویژه‌ای برای خود داشته باشد که انتقال هر یک از این جملات بدون دستکاری، حذف یا اضافه کردن ویژگی‌های دیگر امکان‌پذیر نمی‌نماید (ر.ک؛ امامی و محمّدی، 1391: 30). لطفی پور ساعدی در تعریف دیگری از ترجمه می‌گوید: «دیدگاه‌های مختلف در ترجمه وجود دارد. نایدا می‌گوید: ترجمه...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

6ـ سیر ادبیّات ترجمه در ادبیّات ایران و عرب

ادبیّات ترجمه که اکنون بخش شکوفایی رادر ادبیّات تطبیقی تشکیل می‌دهد، بدواً در کشورهای اروپایی، روسیه و آمریکا همچون عناصر سازندة زندگی فرهنگی آنها محسوب می‌شد (ر.ک؛ شورل، 1989م.: 57). از آنجا که شناخت بیگانه معمولاً از طریق ترجمه انجام می‌گیرد، بنابراین، متن ترجمه‌ شده هم راهی عادی برای دسترسی به ادبیّات بیگانه است، با این تأکید که این رهیافت به مفهوم آن نیست که شناخت زبان خارجی فایده‌ای در بر ندارد (ر.ک؛ همان: 58).

ادبیّات ایران بیش از هر چیز به ترجمة شاهکارهای ادبی قدیم و جدید نیازمند است؛ زیرا یکی از علّت‌های بزرگ جمود و عدم تناسب و رشد فکری و ادبی کنونی ما نسبت به کشورهای متمدّن، عدم تماس با افکار،...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

7ـ سیر داستان‌نویسی معاصر فارسی و عربی

داستان‌های قدیم ایرانی مانند شاهنامة فردوسی، ویس و رامینفخرالدّین اسعد گرگانی و پنج گنج نظامی همه به زبان شعر نوشته شده است. امّا رمان و رمان‌نویسی به معنای خاصّ کلمه، تا پیش از اوایل قرن چهارم هجری که فرهنگ و دانش غرب به کشور ما راه یافت، در ایران سابقه نداشته است. پیدایش رمان ایرانی محصول معنوی تفکّرات مشروطه‌خواهانه است. تحت تأثیر انگیزه‌های اجتماعی و فرهنگی، پا نهادن طبقة متوسّط به میدان اندیشه هنر و توسعة تدریجی خودآگاهی ملّی، مقدّمات پیدایش نخستین داستان‌های جدید ایرانی و داستان‌نویسی تدارک دیده می‌شود. داستان فارسی در زمان کوشش‌های طبقة متوسّط ایران برای به دست آوردن جایگاه مناسبی...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.

 

[Armita.sh]

8ـ رویکردهای ترجمه در ادبیّات معاصر فارسی و عربی

تحوّل آغازین ادبیّات معاصر فارسی در چندین پژوهش مهم بررسی شده است. این پژوهش‌ها که با نوشته‌های «ادوارد جی براون» (Edvard G Brown)، دربارة گرایش‌های ادبی معاصر آغاز شد، چندین پژوهش مهم دربارة جنبه‌های خاصّ و عامّ ادبیّات فارسی را در پی آورد. این پژوهش‌ها نکته‌های زیادی دربارة روزنامه‌نگاری و ابداع مقالة مطبوعاتی، ادبیّات داستانی و کوشش برای ترجمه و بازآفرینی نمایش‌نامه‌هایی به سبک اروپایی در فرهنگ ایرانی به ما آموختند. تاریخ ترجمة ادبی در ایران ظاهراً هنوز به نگارش درنیامده است، ‌امّا تاریخ‌دانان ادبیّات فارسی معاصر بر این باورند که ترجمة ‌ادبی در خلق ادبیّات و ارایة الگوهای سبکی و نمونه‌وار...

لطفا برای مشاهده کامل مطالب در انجمن ثبت نام کنید.